Czeladnicy i loże: Ukryta kultura wolnomularstwa w świecie turystyki

Abstrakt

Wolnomularstwo to tajne bractwo, które wyłoniło się ze średniowiecznych cechów rzemiosł murarskich w szesnasto- i siedemnastowiecznej Szkocji, a w ciągu XVIII w. rozprzestrzeniło się na całym świecie. Kluczowe zasady organizacyjne i tajemne znaki otrzymywane przez członków podczas wtajemniczenia są blisko związane z podróżowaniem, ważnym również dla ich średniowiecznych poprzedników. Dziwi zatem tak małe zainteresowanie związkami wolnomularstwa i turystyki, zarówno wśród akademickich badaczy turystyki, jak i autorów masońskich. Wstępny przegląd problematyki pokazuje, że członkowie bractwa są niezwykle mobilnymi ludźmi, zainteresowanymi odwiedzaniem działających lóż masońskich i historycznych miejsc związanych z dziejami wolnomularstwa. Tylko niektóre loże pozwalają na wizyty turystów nie będących masonami, ale ogólnie dostępne zabytki i muzea wolnomularskie mogą okazać się bardzo atrakcyjne tak dla samych masonów, jak i zwykłych turystów. Enigmatyczna symbolika i dominujące stereotypy ukazujące masonów jako „tajnych władców świata” to bez wątpienia potężne atraktory dla szerokich kręgów odbiorców. W niektórych krajach (Wielka Brytania, Francja, Niemcy, USA) istnieją muzea wolnomularstwa dostępne dla wszystkich, a w Waszyngtonie działa masoński szlak turystyczny, wiodący do miejsc ukazujących wolnomularskie korzenie Stanów Zjednoczonych. Próby utworzenia podobnego muzeum w Polsce (w Dobrzycy, niedaleko Poznania) nie powiodły się ze względu na opór władz samorządowych, w oczywisty sposób kierujących się ideologią i panującymi nadal fałszywymi stereotypami. Podobnie przewodnicy turystyczni rzadko wspominają o roli jaką wolnomularze odegrali w dziejach Polski, a byli wśród nich królowie i prezydenci. Pierwsza polska konstytucja (3 Maja) została napisana głównie przez masonów, podobnie jak hymn narodowy, którego bohaterem jest generał Dąbrowski, niezwykle aktywny wolnomularz najwyższej rangi. Aby tworzyć i promować atrakcje turystyczne związane z wolnomularstwem trzeba najpierw przeprowadzić odpowiednie badania historyczne, tak by szlaki i obiekty proponowane do odwiedzenia podróżującym masonom i turystom kulturowym zaintrygowanym tajemniczym bractwem (w tym również fanom powieści Dana Browna) zostały właściwie zidentyfikowane i opakowane w wiarygodne informacje o ich przeszłości. Takie badania zostały ostatnio przeprowadzone w zakresie dziejów masonerii w Poznaniu, a część z ich rezultatów można wykorzystać do skonstruowania wolnomularskiego szlaku w mieście i jego okolicach.