Czeladnicy i loże: Ukryta kultura wolnomularstwa w świecie turystyki

Rafał T. Prinke

Abstrakt


Wolnomularstwo to tajne bractwo, które wyłoniło się ze średniowiecznych cechów rzemiosł murarskich w szesnasto- i siedemnastowiecznej Szkocji, a w ciągu XVIII w. rozprzestrzeniło się na całym świecie. Kluczowe zasady organizacyjne i tajemne znaki otrzymywane przez członków podczas wtajemniczenia są blisko związane z podróżowaniem, ważnym również dla ich średniowiecznych poprzedników. Dziwi zatem tak małe zainteresowanie związkami wolnomularstwa i turystyki, zarówno wśród akademickich badaczy turystyki, jak i autorów masońskich. Wstępny przegląd problematyki pokazuje, że członkowie bractwa są niezwykle mobilnymi ludźmi, zainteresowanymi odwiedzaniem działających lóż masońskich i historycznych miejsc związanych z dziejami wolnomularstwa. Tylko niektóre loże pozwalają na wizyty turystów nie będących masonami, ale ogólnie dostępne zabytki i muzea wolnomularskie mogą okazać się bardzo atrakcyjne tak dla samych masonów, jak i zwykłych turystów. Enigmatyczna symbolika i dominujące stereotypy ukazujące masonów jako „tajnych władców świata” to bez wątpienia potężne atraktory dla szerokich kręgów odbiorców. W niektórych krajach (Wielka Brytania, Francja, Niemcy, USA) istnieją muzea wolnomularstwa dostępne dla wszystkich, a w Waszyngtonie działa masoński szlak turystyczny, wiodący do miejsc ukazujących wolnomularskie korzenie Stanów Zjednoczonych. Próby utworzenia podobnego muzeum w Polsce (w Dobrzycy, niedaleko Poznania) nie powiodły się ze względu na opór władz samorządowych, w oczywisty sposób kierujących się ideologią i panującymi nadal fałszywymi stereotypami. Podobnie przewodnicy turystyczni rzadko wspominają o roli jaką wolnomularze odegrali w dziejach Polski, a byli wśród nich królowie i prezydenci. Pierwsza polska konstytucja (3 Maja) została napisana głównie przez masonów, podobnie jak hymn narodowy, którego bohaterem jest generał Dąbrowski, niezwykle aktywny wolnomularz najwyższej rangi. Aby tworzyć i promować atrakcje turystyczne związane z wolnomularstwem trzeba najpierw przeprowadzić odpowiednie badania historyczne, tak by szlaki i obiekty proponowane do odwiedzenia podróżującym masonom i turystom kulturowym zaintrygowanym tajemniczym bractwem (w tym również fanom powieści Dana Browna) zostały właściwie zidentyfikowane i opakowane w wiarygodne informacje o ich przeszłości. Takie badania zostały ostatnio przeprowadzone w zakresie dziejów masonerii w Poznaniu, a część z ich rezultatów można wykorzystać do skonstruowania wolnomularskiego szlaku w mieście i jego okolicach.

Słowa kluczowe


wolnomularstwo; turystyka; Poznań; Wielkopolska

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Amity. Amity travel... safely 2018 [cited 17.11.2018. Available from http://amity.copiri.com

Beaurepaire, P.-Y., 2006, The Universal Republic of the Freemasons and the culture of mobility in the Enlightenment, "French Historical Studies", 29 (3), ss. 407-431

Bojarski, P. 2008a. "Masoni straszą w Dobrzycy." Gazeta Wyborcza, 12.08.2008

Bojarski, P. 2008b. "Dobrzyca: masoni czy ziemianie?" Gazeta Wyborcza, 21.09.2008

Buczkowska, K., 2011, Cultural tourism - heritage, arts and creativity, Podręczniki, 68, Akademia Wychowania Fizycznego, Poznań

Cegielski, T., ed. 2007. W. Kirk MacNulty: Wolnomularstwo: sekrety i symbole masonów, ich historia i znaczenie. Warszawa: Arkady

Cegielski, T., 2015, Od papieskiej bulli do tabloidu. Krótki zarys dziejów antymasonizmu, "Hermaion", 4 (Wolnomularstwo w kulturze), ss. 37-53

Cegielski, T., K. Załęski, 2014, Masoneria. Pro publico bono, Muzeum Narodowe, Warszawa

Cylka, T. 2008. "Nie chcemy masonów." Głos Wielkopolski, 17.11.2008

Epstein, S. A., 1991, Wage labor and guilds in Medieval Europe, The University of North Carolina Press, Chapel Hill and London

Gies, F., J. Gies, 1969, Life in a medieval city, Harper, New York

Gies, F., J. Gies, 2018, Życie w średniowiecznym mieście, Znak Horyzont, Kraków

Górny, G. 2014. Powrót masonów. Masoneria kontra demokracja. wSieci, 16-19

Hanawalt, B. A., K. L. Reyerson, eds. 1994. City and spectacle in Medieval Europe, Medieval Studies at Minnesota, 6. Minneapolis and London: University of Minnesota Press

Hanttula, D., 2017-2018, Masonic tour guide. Vol. 1: Wonders & merriment (2017); Vol. 2: Extravaganzas, history-making & proficiencies (2018), lulu.com

Hass, L., 1980, Sekta farmazonii warszawskiej: Pierwsze stulecie wolnomularstwa w Warszawie (1721-1821), Biblioteka Wiedzy o Warszawie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa

Hass, L., 1982, Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińkich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź

Henderson, K., 1984, Masonic world guide. A guide to Grand Lodges of the world for the travelling freemason, Lewis Masonic, Shepperton, Middlesex

Henderson, K., T. Pope, 1998-2000, Freemasonry universal. A new guide to the masonic world: Vol. 1: The Americas (1998), Vol. 2: Africa, Europe, Asia & Oceania (2000), Global Masonic Publications, Williamstown

Ireland, J. s. T. o. Masonic walking tour of Dublin (Tours for the thinking traveller) 2018 [cited 18.11.2018. Available from http://johnstoursofireland.ie/dublin-tours/masonic-walking-tour-of-dublin/

Karalus, M., 1995-1996, "Bononia": wolnomularskie aspekty założenia pałacowo-parkowego w Dobrzycy, "Ars Regia", 4-5 (1-2 (9-10)), ss. 37-48

Kąsinowska, R., 2007, Dobrzyca. Fortalicja - pałac - muzeum, Muzeum Zespół Pałacowo-Parkowy w Dobrzycy, Dobrzyca

Kenney, J. S., 2016, Brought to light: Contemporary freemasonry, meaning, and society, Wilfrid Laurier University Press, Waterloo, Ontario

Kostołowski, A., 1995-1996, Park krajobrazowy w Dobrzycy (w kontekście powołania Muzeum wolnomularstwa w zespole pałacowo-parkowym w Dobrzycy), "Ars Regia", 4-5 (1-2 (9-10)), ss. 49-62

Kowalkowski, J., 1996, Augustyn Gorzeński - adresat listów Józefa Wybickiego z lat 1774 i 1779, "Genealogia. Studia i Materiały Historyczne", 8, ss. 47-60

Mackey, A. G., R. I. Clegg, H. L. Haywood, 1966, Encyclopedia of freemasonry, revised and enlarged, with supplemental volume. 3 vols, Macoy Publishing and Masonic Supply Company, Richmond, VA. Original edition, 1909, 1946

Maćkowiak, M., 1997, Masonika wielkopolskie. Studium z zakresu polityki i promocji turystyki, Wydział Turystyki i Rekreacji AWF, praca magisterska napisana na seminarium Janusza Grella, opiekun naukowy Danuta Żywiecka, Poznań

Mahmud, L., 2012, "The world is a forest of symbols": Italian Freemasonry and the practice of discretion, "American Ethnologist", 39 (2), ss. 425-438

Małachowski-Łempicki, S., 1929, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738-1821, poprzedzony zarysem historji wolnomularstwa polskiego i ustroju Wielkiego Wschodu Narodowego Polskiego, "Archiwum Komisji Historycznej", 14 (seria 2, tom 2), ss. 112-430

Massachusetts, G. L. o. M. i. Self-guided masonic walking tour of Boston 2018 [cited 18.11.2018. Available from https://massmasons.org/mmdocs/public/Self-guided_Masonic_Walking_Tour_of_Boston.pdf

McDonald Burbidge, D. Masonic walk in Charleston, South Carolina 2014 [cited 18.11.2018. Available from http://www.clansinclairsc.org/masonicwalknarrative.htm

Neville, M. Masonic walks 2018 [cited 18.11.2018. Available from http://www.mike-neville-walks-and-talks.co.uk/

Ostrowska-Kębłowska, Z., 1969, Architektura pałacowa drugiej połowy XVIII wieku w Wielkopolsce, Prace Komisji Historii Sztuki, 8:2, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Poznań

Ostrowska-Kębłowska, Z., 2009 (1982), Architektura i budownictwo w Poznaniu w latach 1780-1880, Wydawnictwo Miejskie, Poznań

Pasterz, J., 2007-2008, Awantura o Dobrzycę, "Ars Regia", 10 (17), ss. 289-291

Prinke, R. T., 2017, Cnota dziwacka -- właściciele Kórnika w kręgu poznańskich wolnomularzy, "Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej", 34, ss. 149-213

Rezler, M., 2000-2001, Józef Wybicki jako wolnomularz, "Rocznik Mazurka Dąbrowskiego", 5-6, ss. 74-77

Rohrscheidt, A. M. v., 2016, Turystyka kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy. 3 ed, Wydawnictwo KulTour.pl, Poznań

Schnabel, W. W., 2003, Das Stammbuch. Konstitution und Geschichte einer textsortenbezogenen Sammelform bis ins erste Drittel des 18. Jahrhunderts, Frühe Neuzeit, 78, Max Niemeyer Verlag, Tübingen

Schnabel, W. W., T. Bauer. Repertorium alborum amicorum. Internationales Verzeichnis von Stammbüchern und Stammbuchfragmenten in öffentlichen und privaten Sammlungen. Gesellschaft für Familienforschung in Franken e.V. 2018. Available from https://raa.gf-franken.de

Schwarz, C., 2002, Studien zur Stammbuchpraxis der Frühen Neuzeit. Gestaltung und Nutzung des Album amicorum am Beispiel eines Hofbeamten und Dichters, eines Politikers unde eines Goldschmieds (etwa 1550 bis 1650), Mikrokosmos. Beiträge zur Literaturwissenschaft und Bedeutungsforschung, 66, Peter Lang, Frankfurt am Main

Snoek, J. A. M., H. Bogdan, eds. 2014. Handbook of Freemasonry, Brill Handbooks on Contemporary Religion, 8. Leiden-Boston: Brill

Stevenson, D., 1988, The origins of freemasonry. Scotland's century, 1590-1710, Cambridge University Press, Cambridge

TAPintoTravel. Masonic History Tour, Washington, D.C. 2018 [cited 18.11.2018. Available from https://www.tapintotravel.com/tour/masonic-history-tour-washington-dc-305

Towner, J., 1985, The Grand Tour: A key phrase in the history of tourism, "Annals of Tourism Research", 12 (3), ss. 297-333

Towner, J., 1996, An historical geography of recreation and tourism in the Western World 1540-1940, John Wiley & Sons, Chichester

Wójtowicz, N., 2014, Wolnomularstwo a Kościół katolicki. Wrogowie, przeciwnicy czy konkurenci?, Dom Wydawniczy Ostoja, Krzeszowice

Załęski, S., 1908, O masonii w Polsce od roku 1742 do 1822, na źródłach wyłącznie masońskich. Wydanie drugie poprawione w dwóch częściach, L. Anczyc i Spółka, Kraków

Zimmerman, S., R. F. E. Weissman, eds. 1989. Urban life in the Renaissance. Newark: University of Delaware Press

Żołądź-Strzelczyk, D., 1996, Peregrinatio academica: Studia młodzieży polskiej z Korony i Litwy na akademiach i uniwersytetach niemieckich w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań


Odniesienia

  • Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.


Copyright (c) 2018 Rafał T. Prinke


Copyright ©  Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642