Dziedzictwo w turystyce kulturowej – wprowadzenie do kolekcji tematycznej czasopisma naukowego „Turystyka Kulturowa”
Abstrakt
Problematyka dziedzictwa należy współcześnie do głównych zagadnień zarówno ruchu turystycznego, jak i zainteresowań w obszarze nauki o zarządzaniu i jakości. Obie te sfery w interesującej postaci funkcjonują również w szerszych ramach turystyki kulturowej jako turystyka dziedzictwa (heritage tourism). Zarządzanie dziedzictwem ukierunkowane jest tu na ochronę materialnych i niematerialnych elementów przeszłości istotnych z określonych względów dla konkretnej grupy, w co wkomponowane są kluczowe działania na rzecz ich popularyzacji.
Z uwagi na fakt zasadniczo fragmentarycznego wykorzystywania dziedzictwa, duże znaczenie na różnych poziomach, m.in. wyboru i prezentacji ma proces jego interpretacji [Murzyn 2002, s. 74; Christou 2005, s. 8-9; Mikos v. Rohrscheidt 2020, s. 70-71]. Stali mieszkańcy, właściciele, zarządcy i użytkownicy konkretnych zasobów, podmioty i osoby organizujące oraz dystrybuujące te zasoby komercyjnie, wreszcie turyści uczestniczą w tym procesie tworząc lub odbierając określone narracje i przekazy, kreując lub konsumując określone usługi, w których główny komponent stanowi określony element dziedzictwa [Mikos v. Rohrscheidt 2020, s. 97-99]. Interpretacja dziedzictwa dokonywana w ramach turystyki kulturowej oznacza zespół działań pozostających w bezpośredniej zależności. Należy wyodrębnić w nich: aktywne zarządzanie dziedzictwem, jego zaplanowaną i celową prezentację i narrację oraz aktywność turystyczną obejmującą jego doświadczenie i sprzyjającą mu. Ujawniają one rozliczne wymiary i perspektywy, możliwe odmienne ujęcia teoretyczne i założenia, zbieżne i rozbieżne interesy a także relacje jej interesariuszy.
Rozmaite typy, poziomy i sposoby realizacji programów interpretacyjnych stanowią z jednej strony obszar eksploracji, z drugiej zaś jawią się jako praktyczne propozycje w obszarze zarządzania turystyką. Dziedzictwo dla turystów, zwłaszcza tych kulturowych, stanowi podstawę konstruowania produktów, w trym wycieczek i lokalnych pakietów zorientowanych na sferę doświadczeń [szerzej zob. Mikos v. Rohrscheidt 2021, s. 189-246].
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Ashworth G., 1991, Heritage Planning: Conservation as the Management of Urban Change, Geo Pers, Groningen
Ashworth G., 2015, Planowanie dziedzictwa, MCK, Kraków
Ashworth G., Graham B., Tunbridge J., 2001, Pluralising Pasts: Heritage, Identity and Place in Multicultural Societes, Pluto Press, London
Ashworth G., Tunbridge J., 2000, The Tourist-Historic City. Retrospect and Prospect of Managing the Heritage City, Routledge, London–New York
Ashworth, G., Tunbridge, J., 1996, Dissonant Heritage: The Management of the Past as a Resource in Conflict, Wiley, Chichester
Association for Heritage Interpretation [AHI 2019 www]
Banaszkiewicz M., 2012, Dialog międzykulturowy w turystyce. Przypadek polsko-rosyjski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Beck L., Cable T., 2002, Interpretation for the 21st Century. Fifteen Guiding Principles for Interpreting Nature and Culture, Sagamore Publishing, Champaign
Beck L., Cable T., 2011, The Gifts of Interpretation. Fifteen Guiding Principles for Interpreting Nature and Culture, Sagamore Publishing, Urbana
Best practice in cultural heritage management. Report of National Parks and Wildlife Service, Department of Natural Resources and Environment, 2001, ANZECC, Wellington, Hague Consulting Limited
Brochu L., 2003, Interpretive planning – The 5-M Model for Successful Planning Projects, Heartfelt Publications, Fort Collins
Brochu, L., Merriman T., 2002, Personal interpretation: Connecting your audience to heritage resources, InterpPress, Fort Collins
Buchholz J., Lackey B., Gross M., Zimmermann R., 2015, Interpreter's Guidebook: Techniques and tips for programs and presentations, Stevens Point Foundation, Madison
Calurasan A., 2017, Interpreting and Presenting Places of Cultural Significance: A Heritage Interpretation and Presentation Guidelines, Escuela Taller de Filipinas Foundation, Inc., Manila City
Carter J., 2001, A Sense of Place. An interpretative planning handbook, Tourism and Enviroment Initiative, Iverness
Chase-Harrell P., 1984, The Use of Interpretive Techniques to Increase Visitor Understanding and Reduce Pressure on Fragile Resources: The West Bank of the Nile at Luxor, [w:] International Perspectives on Cultural Parks: Proceedings of the First World Conference, Mesa Verde National Park, Colorado
Christou E., 2005, Heritage and Cultural Tourism: a Marketing-Focused Approach, [w:] M. Sigala, D. Leslie (red.), International Cultural Tourism. Management, Implications and Cases, Butterworth-Heinemann, Oxford, s. 4-15
Colquhoun F., 2005, Interpretation handbook and standard: distilling the essence, Department of Conservation Te Papa Atawhai, Wellington
Cross S. (red.), 2012, Sharing our Stories. Using interpretation to improve the visitors’ experience at heritage sites, Failte Irelad, Dublin
Cultural Heritage Management and Tourism. Models for Co-operation among Stakeholders, 2004, NWHF, Oslo
Engaging your visitors: Guidelines for achieving excellence in heritage interpretation, 2016, Interpret Europe, Witzenhausen
Falk J.H., Dierking L.D., 1992, The Museum Experience, Whalesback Books, Washington
Falk J.H., Dierking L.D., 2000, Learning from museums: Visitor experiences and the making of meaning, Altamira Press, Walnut Creek
Feilden B.M., Jokiletho J., 1993, Management guidelines for world cultural heritage sites, ICCROM, Roma
Gao J., Lin S., Zhang Ch., 2020, Authenticity, involvement, and nostalgia: Understanding visitor satisfaction with an adaptive reuse heritage site in urban China, "Journal of Destination Marketing & Management", t. 15., s. 1-10
Garfield D. (red.), 1993, Tourism at World Heritage Cultural Sites: The Site Manager’s Handbook, The ICOMOS International Committee on Cultural Tourism, Washington
Gaweł Ł., 2011, Szlaki dziedzictwa kulturowego. Teoria i praktyka zarządzania, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Graham B., Ashworth G.J., Tunbridge J.E., 2000, A Geography of Heritage: Power, Culture & Economy, Routledge, Abington–New York
Hajduk J., Piekarska-Duraj Ł., Idziak P., Wacięga S., 2014, Lokalne muzeum w globalnym świecie. Poradnik praktyczny, MIK, Kraków
Hall C.M., McArthur S. (red.), 1993, Heritage Management in New Zealand and Australia, Visitor Management, Interpretation and Marketing, Oxford University Press, Auckland
Hall C.M., McArthur S., 1998, Integrated Heritage Management, Stationery Office, London
Ham S., 1992, Environmental Interpretation: A Practical Guide to People with Big Ideas and small Budgets, North American Press, Golden (Co)
Ham S., 2013, Interpretation. Making a Difference on Purpose, Fulcrum Publishing, Golden (Co)
Harrison R. (red), 1994, Manual of Heritage Management, Butterworth-Heinemann, Oxford
Hein G.E., 1998, Learning in the Museum, Routledge, New York
Hems A., Blockley M., (red.), 2006, Heritage interpretation: theory and practice, Routledge, Abingdon
Hewison R., 1987, The Heritage Industry: Britain in a Climate of Decline, Methuen Publishing, London
Hewison R., 1989, Heritage: An interpretation, [w:] D.L. Uzzell (red.), Heritage Interpretation, Vol. 1, Belhaven, London, s. 15-23
Howard P., 2003, Heritage: Management, interpretation and identity, Continuum, London
IA 2019 www – portal organizacji Interpretation Australia z archiwum publikacji i ofertą edukacyjną – www.interpretationaustralia.asn.au
ICOMOS 1999, International Cultural Tourism Charter. Managing Tourism at Places of Heritage Significance, Adopted by ICOMOS at the 12th General Assembly in Mexico, October 1999, www.icomos.org/charters/tourism_e.pdf
ICOMOS 2008a, The ICOMOS Charter for the Interpretation and Presentation of Cultural Heritage Sites, Ratified by the 16th General Assembly of ICOMOS Quebec, 4 October 2008, www.icip.icomos.org/downloads/ICOMOS_Interpretation_Charter_ENG_04_10_08.pdf
ICOMOS 2008b, The ICOMOS Charter on Cultural Routes, prepared by the International Scientific Committee on Cultural Routes (CIIC) of ICOMOS, Quebec, 4 October 2008, https://www.icomos.org/images/DOCUMENTS/Charters/culturalroutes_e.pdf
ICOMOS 2010, Management plans and the World Heritage Convention: A bibliography, UNESCO-ICOMOS Documentation Centre, Paris
IE 2019 www – portal organizacji Interpret Europe – European Association for Heritage Interpretation – www.interpret-europe.net
Interpretation, National Association for Interpretation, Fort Collins, USA, www.interpnet.com
Izquierdo Tugas P. i in., 2005, Heritage Interpretation Centres. The Hicira Handbook, Institut d’Edicions de la Diputació de Barcelona, Barcelona
Jackson A., Kidd J., 2011, Performing heritage: research, practice and innovation in museum theatre and live interpretation, Manchester University Press, Manchester
Jiang X., Hornsey A., 2008, Heritage Tourism Planning Guidebook: Methods for Implementing Heritage Tourism in Sussex County, University of Delaware, Delaware
Jokiletho J. (opr.), 2005, Definition of Cultural Heritage. References to documents in history (Revised), ICCROM Working Group "Heritage and Society", ICOMOS, www.cif.icomos.org (pdf)
Jones S., 2007, Sharing our Stories. Guidelines for Heritage Interpretation, The National Trust of Australia, Canberra–Sydney
Jureniene V., Radzevicius M., 2014, Models of Cultural Heritage Management, „Transformations in Business & Economics”, t. 13, nr 2 (32), s. 236-256
Knapp D., 2007, Applied interpretation: Putting research into practice, National Association for Interpretation, Fort Collins
Knudson M., Cable T., Beck L., 1995, Interpretation of Cultural and Natural Resources, Venture Publishing Inc., State College
Kohen R., Sikoryak K., 2005, Interp Guide: The Philosophy and Practice of Connecting People to Heritage, National Park Service, Intermountain Region, www.classicinside.nps.gov/documents/InterpGuide-XP1.pdf
Kowalski K., 2013, O istocie dziedzictwa europejskiego – rozważania, MCK, Kraków
Lawson E., Walker M., 2005, Interpreting heritage places and items guidelines, NSW Heritage Office, Parramatta (Australia)
Lehnes P. 2013, Competences for the professional field of heritage interpretation – mapping competences according to EQF levels, InHerit, Bilzen
Lewis W.J., 1995, Interpreting for park visitors, Eastern Acorn, Fort Washington
Lord B., Piacente M., 2014, Manual of Museum exhibitions, Rowman & Littlefield, Lanham
Lowenthal D., 1985, The Past is a Foreign Country, Cambridge University Press, Cambridge
Lowenthal D., 1996, Possessed by the Past: The Heritage Crusade and the Spoils of History, The Free Press, New York
Lowenthal D., 1998, Fabricating heritage, „History and Memory”, nr 10 (1), s. 5–24
Lowenthal D., 2000, Stewarding the past in a perplexing present, [w:] E. Avrami, R. Mason (red.), Values and heritage conservation, The Getty Conservation Instutute, Los Angeles, s. 18-25
Lu L., Chi C., Liu Y., 2015, Authenticity, involvement, and image: Evaluating tourist experiences at historic districts, „Tourism Management”, nr 50, s. 85-96
Ludwig T., 2003, Grundlagen der Interpretation. Das Kurshandbuch, Bildungswerk interpretation, Werleshausen
Ludwig T., 2008, Kurshandbuch Natur- und Kulturinterpretation, Gicom Buchdruck, Borgentreich
Ludwig T., 2012a, Quality Standards in Heritage interpretation. An Extract from the ParcInterp Trainer Manual, Bildungswerk Interpretation, Werleshausen
Ludwig T., 2012b, Basiskurs Natur- und Kulturinterpretation. Trainierhandbuch, Bildungswerk Interpretation, Werleshausen
Ludwig T., 2015, The Interpretive Guide. Sharing Heritage with People, Bildungswerk interpretation, Werleshausen
Macdonald S., 2013, Memorylands. Heritage and Identity in Europe Today, New York, Routledge
Machlis G., Field D., 1992, On Interpretation: Sociology for Interpreters of Natural and Cultural History, Oregon State University Press, Corvallis
Magelssen S., 2007, Living history museums: Undoing history through performance, Scarecrow Press, Manham
Managing Cultural World Heritage, 2013, UNESCO/ICCROM/ICOMOS/IUCN, Paris, tekst polski: Zarządzanie światowym dziedzictwem kulturowym. Poradnik światowego dziedzictwa, NiD Warszawa 2015 (pdf)
Manual for tourism management in heritage cities and towns in Asia for local government and community stakeholders, 2000 (opr.: McDougall & Vines, Conservation and Heritage Consultants, Norwood), UNESCO
Marciniak A., Pawleta M., Kajda K. (red.), 2018, Dziedzictwo we współczesnym świecie, Universitas, Kraków
McCormick R.R., 2011, Marketing Cultural & Heritage Tourism. A World of Opportunity, Routledge, London–New York
McKercher B., du Cross H., 2002, Cultural Tourism. The Partnership Between Tourism and Cultural Heritage Management, Routledge, London–New York
Mikos von Rohrscheidt A., 2014, Współczesne przewodnictwo miejskie. Metodyka i organizacja interpretacji dziedzictwa, Proksenia / KulTour.pl, Kraków–Poznań
Mikos von Rohrscheidt A., 2018, Historia w turystyce kulturowej, WN PWN, Warszawa
Mikos von Rohrscheidt A., 2020, Zarządzanie w turystyce kulturowej, t. I: Konteksty, koncepcje, strategie, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
Mikos v. Rohrscheidt A., 2021, Interpretacja dziedzictwa w turystyce kulturowej. Konteksty, podmioty, zarządzanie, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
Misiura S., 2006, Heritage Marketing, Elsevier, Oxford
Moscardo G., 1999, Making visitors mindful, Sagamore Publishing, Champaign
Moscardo G., Ballantyne R., Hughes K., 2007, Designing interpretative Signs. Principles in Practice (Applied Communication Series), Fulcrum Publishing, Golden, Co
Moscardo G., Pearce P., 1986, Visitor centres and environmental interpretation: an exploration of the relationships among visitor enjoyment, understanding and mindfulness, „Journal for Environmental Psychology”, nr 6 (2), s. 89-108
Murzyn M., 2002, Dziedzictwo kulturowe a rozwój miasta, „Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie”, nr 587, s. 65-80
Murzyn-Kupisz M., 2012, Dziedzictwo kulturowe a rozwój lokalny, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
NAI 2019 www – portal amerykańskiej National Association for Interpretation z archiwum publikacji i ofertą edukacyjną – www.interpnet.com
Neto J., 2012, Immersive cultural experience through innovative multimedia applications: The History of Monserrate Palace in Sintra (Portugal) presented by Virtual Agents. International Conference EuroMed 2012 dedicated to Cultural Heritag, Springer Publishing, Limassol, Cyprus
Nowacki M., 2005, Interpretacja dziedzictwa w pracy przewodnika i pilota wycieczek, [w:] Z. Kruczek (red.), Pilotaż i przewodnictwo – nowe wyzwania, Proksenia, Kraków, s. 67-79
Nowacki M., 2012, Heritage interpretation (seria: Podręczniki, nr 72), AWF, Poznań
Nuryanti W., 1997, Interpreting Heritage for Tourism: Complexities and Contradictions, Tourism and Heritage Management, Gadjah Mada University Press, Yogyakarta
Othman M., 2012, Measuring Visitors’ Experiences with Mobile Guide Technology in Cultural Heritage Spaces, University of York, York
Park H. Y., 2014, Heritage Tourism, Routledge, London–New York
Pawłowska K., Swaryczewska M., 2002, Ochrona dziedzictwa kulturowego. Zarządzanie i partycypacja społeczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Peacock A., 2010, Interpretation plan for the castles and town walls of Edward I for CADW, PLB Consulting, Malton
Pedersen A., 2002, Managing Tourism at World Heritage Sites: a Practical Manual for World Heritage Site Managers, UNESCO World Heritage Centre, Paris
Prince D.R., 1982, Evaluating Interpretation: A Discussion, Birmingham: University of Birmingham, Centre for Environmental Interpretation, Occasional Papers: No. 1
Purchla J., 2005, Dziedzictwo a transformacja, MCK i MSAPAE w Krakowie, Kraków
Rahaman H., Kiang T. B., 2017, Digital Heritage Interpretation: Learning from the Realm of Real-World, „Journal of Interpretation Research”, t. 22 (2), s. 53-64
Regnier K.H., Gross M.P., Zimmerman R., Heintzman J., 1992 [zrewid. 2015], The Interpreter’s Guidebook: Techniques for Programs and Presentations, University of Wisconsin – SP Foundation Press, Madison
Ringbeck B., 2008, Management plans for World Heritage Sites: a practical guide, German Commission for UNESCO, Bonn
Rueda-Esteban N.R., 2019, Technology as a tool to rebuild heritage sites: the second life of the Abbey of Cluny, „Journal of Heritage Tourism”, t. 14, z. 2, s. 101-116
Ryan C., Dewar K., 1995, Evaluating the communication process between interpreter and visitor, „Tourism Management”, nr 16 (4), s. 295-303
Sharpe G., Gensler G., 1978, Interpretation as a management tool, „Journal of Interpretation”, nr 3 (2), s. 3-9
Simon N., 2010, The Participatory Museum, Museum, Santa Cruz, USA
Smith K.A., Holmes K., 2012, Visitor Centre Staffing: Involving Volunteers, "Tourism Management" nr 33, s. 562-568
Smith L., 2006, Uses of Heritage, Routledge, Abington–New York
Sotiriadis M., Varvaressos S., 2016, Crucial Role and Contribution of Human Resources in the Context of Tourism Experiences: Need for Experiential Intelligence and Skills, [w:] M. Sotiriadis, D. Gursoy (red.), The Handbook of Managing and Marketing Tourism Experiences, Emerald Group Publishing, Bingley, s. 45-64
Staiff R., 2014, Re-imagining heritage interpretation: enchanting the past-future, Farnham and Burlington, Ashgate
Standards and Practices, 2008a, Standards and Practices for Interpretative Planning, National Association for Interpretation, Fort Collins, USA, www.interpnet.com
Standards and Practices, 2008b, Standards and Practices for Academic Curricula for
Standards and Practices, 2008c, Standards and Practices for Interpretive Methods, 2008, National Association for Interpretation, Fort Collins, USA, www.interpnet.com
Standards and Practices, 2008d, Standards and Practices for Interpretive Organizations, 2008, National Association for Interpretation, Fort Collins, USA, www.interpnet.com
Stasiak A., 2019, Creating Tourism Experiences – Theoretical Foundations, [w:] D.A. Jelincic, Y. Mansfeld (red.), Creating and Managing Experiences in Cultural Tourism, World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd., Singapore, New York, London, s. 17-41
Stewart E.J., Hayward B.M., Devlin P.J., Kirby V.G., 1998, The ‘place’ of interpretation: A new approach to the evaluation of interpretation, „Tourism Management”, t. 19, s. 257-266
Successful Tourism at Heritage Places: A guide for tourism operators, heritage managers and communities, 2000, Australian Heritage Commision (AHC), Qeensland
Tilden F., 1957, Interpreting Our Heritage, The University of North Carolina Press, Chapel Hill
Tilden F., 2019, Interpretacja dziedzictwa, przeł. A. Wilga, CTK TRAKT, Poznań
Tilkin G. (red.), 2014, InHerit. Professional Development in Heritage Interpretation. Manual, Alden Biesen, Bilzen
Timothy D.J., 2011, Cultural Heritage and Tourism. An Introduction, Channel View Publications, Bristol–Buffalo–Toronto
Timothy D.J., Boyd S.W., 2013, Heritage in tourism, Pearson Education Ltd., Essex
Timothy D.J., Nyaupane G.P., 2009, Cultural Heritage and Tourism in the Developing World. A Regional Perspective, Routledge, London–New York
Tomaszewski A., 2012, Ku nowej filozofii dziedzictwa, MCK Kraków
Tunbridge J., 2018, Zmiana warty. Dziedzictwo na przełomie XX i XXI wieku, MCK, Kraków
UNESCO, 1972, Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972, tekst polski: Dz.U. nr 32 z 30 września 1976 r., poz. 190
UNESCO, 2003a, Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z dnia 17 października 2003 r., Tekst polski: Dz. U. 2011 nr 172, poz. 1018
UNESCO, 2018, Interpretation of sites of Memory (study), 2018, International Coalition of Sites of Conscience (January, 31), UNESCO, Paris (pdf)
Uzzell D. L., 1985, Management issues in the provision of countryside interpretation, „Leisure Studies”, nr 4 (2), s. 159-174
Uzzell D., 1998, Interpreting Our Heritage: A Theoretical Interpretation, [w:] D. Uzzell, R. Ballantyne (red.), Contemporary Issues in Heritage and Environmental Interpretation, s. 11-25
Uzzell D.L., 1992, Les approches socio-cognitives de l’évaluation sommative des expositions, „Publics et Musées”, t. 1, z. 1, s. 107-123
Uzzell, D. L. (red.), 1989, Heritage Interpretation (t. 1 i 2), Belhaven Press, London
Uzzell, D. L., 1995, Creating Place Identity Through Heritage Interpretation, „The International Journal of Heritage Studies”, t. 1, nr 4, s. 219-228
Veverka, J.A., 1994, Interpretive Master Planning, Falcon Press Publishing Co., Helena
Ward C. W., Wilkinson A. E., 2006, Conducting meaningful interpretation: A field guide for success, Fulcrum Publishing, Golden
Wearing S., Archer D., Moscardo G., Schweinsberg S., 2007, Best practice interpretation research for sustainable tourism: Framework for a new research agenda, CRC for Sustainable Tourism Pty Ltd: Australia
Weiler B., Ham S., 2006, Identifying and Prioritising the Desired Outcomes of Interpretation: Stage One of the Development of the Interpretation Evaluation Tool Kit, CAUTHE 2006 Conference – „To the city and beyond…”, Melbourne, 6-9 lutego 2006, tekst nr 127
Weiler B., Ham S., 2010, Development of a research instrument for evaluating the visitor outcomes of face-to-face interpretation, „Visitor Studies”, nr 13 (2), s. 187-205
Weiler i Ham 2006; 2010
Xue K., Li Y., Meng X., 2019, An evaluation model to assess the communication effects of intangible cultural heritage, „Journal of Cultural Heritage”, t. 40, s. 124-132
Zarzycka K., 2016, Rozgryźć dziedzictwo. Podręcznik dobrych praktyk upowszechniania dziedzictwa i edukacji o dziedzictwie kulturowym, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa
DOI: http://dx.doi.org/10.62875/tk.v3i120.1290
Odniesienia
- Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.
Copyright (c) 2021 Armin Mikos von Rohrscheidt, Paweł Plichta
Instytucja sprawcza:
Instytut Sportu, Turystyki i Żywienia Uniwersytetu Zielonogórskiego
Bazy czasopism
Copyright © Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642