Niematerialne dziedzictwo kulturowe Beskidu Śląskiego jako potencjał turystyczny. Między ochroną a komercjalizacją
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza niematerialnego dziedzictwa kulturowego Beskidu Śląskiego jako potencjału turystycznego. Wskazany obszar badań stanowi teren atrakcyjny turystycznie, zarówno pod względem krajobrazowym, przyrodniczym (masywy górskie), jak i jako siedlisko wciąż żywotnych przejawów niematerialnego dziedzictwa. Starania społeczności lokalnej skoncentrowane są na jego ochronie, co zaowocowało m.in. wpisem na Krajową listę NDK najbardziej charakterystycznych, miejscowych elementów dziedzictwa, tj. koronki koniakowskie oraz wytwarzanie gajd i gra na instrumencie, a inne, w tym bacowanie, są na etapie starań o wpis. Podejmowane w tekście zagadnienia ukazują relacje między próbą ochrony dziedzictwa, a jego wykorzystaniem na gruncie turystyki, która od wielu lat stanowi istotny element ekonomiczny życia społeczności lokalnej.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Adamowski J., Smyk K. (red.), 2013, Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona. Intangible Cultural Heritage: Origins – Values – Protection, Wydawnictwo UMCS, Lublin-Warszawa
Adamowski J., Smyk K. (red.), 2015, Niematerialne dziedzictwo kulturowe: zakresy, identyfikacja, zagrożenia. Intangible cultural heritage: scope, identification, threats, t. 2, Wydawnictwo UMCS, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin-Warszawa
Cudzich, E., 2013, Projekt „Gajdosze”, czyli ocalanie archaicznej muzyki góralskiej, „Twórczość Ludowa”, t. 75, nr 3-4, s. 69
Czerwińska, K., 2003, Współczesna twórczość samorodna – studium artysty, [w]: I. Bukowska-Floreńska (red.), „Studia etnologiczne i antropologiczne”, Aktywność kulturalna i postawy twórcze społeczności lokalnych pogranicza, t. VII, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 149-157
Czerwińska, K., 2018a, Od czepca do stringów i z powrotem. O tradycyjnej koronce koniakowskiej i jej współczesnych odsłonach, [w:] Brzezińska A. W., Paprot-Wielopolska A., Tymochowicz M. (red.), Współczesna problematyka badań nad strojami ludowymi. Seria: Atlas Polskich Strojów Ludowych. Zeszyt specjalny, Wydawnictwo: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław, s. 73-83
Czerwińska, K., 2018b, Przepakować dziedzictwo. Przeszłość jako projekcja rzeczywistości, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice
Czerwińska, K., 2019, Odkrywając na nowo, odkrywając inaczej. Dziedzictwo kulturowe w kontekście turystyki na przykładzie współczesnego pasterstwa w Beskidzie Śląskim, „Turystyka Kulturowa”, vol. 6, s. 7-18
Dobrowolscy A. i T., 1936, Strój, haft i koronka w województwie śląskim, „Prace Etnograficzne II”, Wydawnictwo Śląskiej Akademii Umiejętności, Kraków, s. 5-44
Dobrowolski K., 1970, Migracje wołoskie na ziemiach dawnego państwa polskiego, [w:] Antoniewicz W. (red.), Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala. Studia podhalańskie oraz bibliografia pasterstwa Tatr i Podhala, t. VIII, Ossolineum, Wrocław, Warszawa, Kraków, s. 89-97
Emerick K., 2014, Conserving and managing ancient monuments: Heritage, democracy, and inclusion, Boydell Press, Woodbridge
Harrison R., 2010, Heritage as social action, [w:] West S. (red.), Understanding heritage in practice, University Press, Manchester, s. 240-276
Hewison R., 1987, The heritage industry: Britain in a climate of decline, Methuen London, London
Hoffman B., 2012, Turystyka etniczna a doświadczanie kulturowej inności, [w:] Rusek H., Czerwińska K., Marcol K. (red.) „Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, Dziedzictwo kulturowe „nadbagażem” codzienności? t. 7, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 153-166
Kiereś M., 2010, O gospodarce sałaszniczo – pasterskiej w etnograficznej pigułce, [w:] Michałek J. (red.), Owce w Beskidach, czyli Owca Plus po góralsku, brak wydawcy, Istebna, s. 22-36
Kiereś M., 2012, Koronka koniakowska. Gminny Ośrodek Kultury, Istebna
Kiereś M., 2019, Beskidzkie sałasznictwo na przestrzeni wieków w świetle badań archiwalnych i terenowych [w:] Beskidzkie sałasznictwo na przestrzeni wieków. Wydawnictwo Book Connecting People, Istebna, s. 21-75
Kirshenblatt-Gimblett B., 1998, Destination Culture: Tourism, Museums and Heritage, University of California Press, Berkeley
Kirshenblatt-Gimblett B., 2011, Od etnologii do dziedzictwa. Rola muzeum. „Etnografia Nowa” nr 3, s. 125-136
Klekot E., 2016, Dziedzictwo i jego antropologia. „Rocznik Antropologii Historii”, VI (9),
s. 7-13
Klekot E., 2021, Kłopoty ze sztuką ludową. Gust, ideologie, nowoczesność, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria. Fundacja Terytorium Książki, Gdańsk
Kocój E., J. Michałek J. (red), 2018, Bacowie i wałasi. Kultura pasterska na pograniczu polsko-słowackim, Wydawnictwo UNIGRAF, Cieszyn
Kopczyńska-Jaworska B., 1950-51, Gospodarka pasterska w Beskidzie Śląskim, „Praca i Materiały Etnograficzne” Łódź /VIII-IX, s. 155-322
Kopoczek A., 1984, Instrumenty muzyczne Beskidu Śląskiego i Żywieckiego. Aerofony proste i ich repertuar, Beskidzka Oficyna Wydawnicza BTSK, Bielsko-Biała
Lubaś M., 2017, Teoria dziedzictwa kulturowego w naukach społecznych, [w:] Chabiera, A., Dąbrowski, A., Fortuna-Marek, A., Kozioł, A., Lubaś, M., Nowak, P., Skaldawski, B., Stępnik, K., Dziedzictwo kulturowe w badaniach. 1. Polacy wobec dziedzictwa. Raport z badań społecznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, NID, Warszawa–Kraków, s. 17-19
Ludowe koronki koniakowskie, hafty śląskie i tkaniny artystyczne Spółdzielni cepeliowskiej „ArW” w Katowicach (broszura reklamowa, brak autora, roku i miejsca wydania)
Malicki L., 2004, Zarys kultury materialnej górali śląskich. Materiały do kultury społecznej górali śląskich, Wydawnictwo Muzeum Śląskie, Katowice
Marcol K., 2016, Ekologia – turystyka – dziedzictwo kulturowe. Współczesne pasterstwo beskidzkie w kontekście zrównoważonego rozwoju. [w:] Czerwińska K., Drożdż A. i inni, Ekologia kulturowa. Perspektywy i interpretacje, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 121-143
Niedoba E., Czernek A., Szczepański M. S., (red.), 2009, Między nostalgią a nadzieją. Dziedzictwo kulturowe w ujęciu interdyscyplinarnym, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Opole
Przybyły-Dumin A. (red.), 2016, Narracja, obyczaj, wiedza...: o zachowaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Narrative, custom, knowledge: on the preservation of intangible cultural heritage, Wydawnictwo: Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny, Wydawnictwo UMCS, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Chorzów-Lublin-Warszawa
Schreiber H., (red.), 2017, Niematerialne dziedzictwo kulturowe: doświadczenia w ochronie krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chin: 10-lecie wejścia w życie Konwencji UNESCO z 2003 roku w perspektywie zrównoważonego rozwoju, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa
Schreiber H., 2019, Intangible Cultural Heritage, Europe, and the EU: Dangerous Liaisons? [w:] Cultural Heritage in the European Union. A Critical Inquiry into Law and Policy, Series: Studies in Intercultural Human Rights, t. 9; Jakubowski A., Fiorentini F., Hausler K., (red.), Brill-Nijhoff, Leiden, s. 324-364
Smith, L., 2006, Uses of Heritage, Routledge, Abingdon and New York
Węglarska K., 2013, Niematerialne dziedzictwo kulturowe w kontekście marketingowym – szanse i zagrożenia, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona. Intangible Cultural Heritage: Origins – Values – Protection, Wydawnictwo UMCS, Lublin-Warszawa, s. 89-98
Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 17 październi¬ka 2003 r., Dz. U. 2011 nr 172 poz. 1018.: www.infor.pl/dziennik-ustaw,rok,2011,num,172/poz,1018 [9.09.2022]
Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego: niematerialne.nid.pl/Dziedzictwo_ niematerialne/Krajowa_inwentaryzacja/Krajowa_lista_NDK [9.09.2022]
Strona internetowa Centrum Produktu Regionalnego w Koniakowie: seroscypek.pl [22.05.2022]
Strona internetowa Centrum Koronka Koniakowska: centrumkoronkikoniakowskiej.pl [22.05.2022]
Strona internetowa Tygodnia Kultury Beskidzkiej: tkb.art.pl [10.09.2022]
Strona internetowa Śląskiej Izby Turystycznej: www.silesia-sot.pl/badanie-ruchu-turystycznego-w-woj-slaskim-za-2021-rok/2022/06/09 [12.09.2022]
Strona internetowa Urzędu Statystycznego w Katowicach: katowice.stat.gov.pl/opracowania-biezace/opracowania-sygnalne/sport-turystyka/turystyka-w-wojewodztwie-slaskim-w-2021-r-,2,13.html [12.09.2022]
„Program Aktywizacji Gospodarczej oraz Zachowania Dziedzictwa Kulturowego Beskidów i Jury Krakowsko-Częstochowskiej Owca Plus”, s. 32–64, docplayer.pl/210092802-Wojewodzki-program-aktywizacji-gospodarczej-oraz-zachowania-dziedzictwa-kulturowego-beskidow-i-jury-krakowsko-czestochowskiej-owca-plus-do-roku-2027.html [22.05.2022]
Uchwała Zarządu Województwa Śląskiego nr 1664/90/III/2007 z dnia 12.09.2007, www.slaskie.pl/content/program-owca-plus [26.05.2022]
Uchwała Zarządu Województwa Śląskiego nr 635/360/III/2010 z dnia 23.03.2010, www.slaskie.pl/content/program-owca-plus [26.05.2022]
DOI: http://dx.doi.org/10.62875/tk.v3i124.1347
Odniesienia
- Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.
Copyright (c) 2022 Kinga Maria Czerwińska
Copyright © Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642