Od dziedzictwa niematerialnego do produktu turystycznego – o autentyczności w turystyce kulturowej

Sylwia Kaczmarek, Armina Kapusta

Abstrakt


Dziedzictwo niematerialne to pamięć o przeszłości, reinterpretowana i przekształcana przez kolejne pokolenia. Jest ewolucyjnym procesem nie tylko podtrzymywania tradycji, ale również wzbogacania ich o nowe wartości. Unikatowość, oryginalność to cechy, które mogą decydować o zainteresowaniu turystów, jednakże specyfika obrzędów, zachowań sprawia, że nie są one klarowne i zrozumiałe, wymagają translacji i przekazania w innej, przystępniejszej formie. Możliwości poznania są również uwarunkowane cechami miejsca, w których doświadczać można przejawów kultury niematerialnej oraz sposobami jej popularyzowania.

Obcowanie z autentycznym dziedzictwem niematerialnym wiąże się często z niezrozumieniem bez odpowiedniego przygotowania teoretycznego, a w wielu przypadkach ograniczone jest czasowo. Ponadto, hermetyczność społeczności kultywujących tradycje sprawia, że udostępnienie ich na potrzeby turystyki masowej skłania do ich reprodukowania w formie produktu turystycznego. W tym kontekście zastanawiać może, czy podróżnym prezentowane jest autentyczne dziedzictwo niematerialne, czy też jego turystyczna adaptacja oraz czy w turystyce wystarczające jest obcowanie z kulturą niematerialną, czy też kluczowe są jej materialne przejawy.

W artykule, na podstawie wybranych przykładów z krajów europejskich, zaprezentowano krytyczną analizę istniejących koncepcji przekształcania dziedzictwa niematerialnego, obecnego w przestrzeni kulturowej w terenach miejskich i pozamiejskich, w produkt turystyczny. Kontekst rozważań stanowiła problematyka definiowania dziedzictwa niematerialnego oraz jego ochrony, a także zagadnienie autentyczności w turystyce kulturowej opartej na dziedzictwie niematerialnym z uwzględnieniem teorii spektaklu i interpretacji semiotycznej.


Słowa kluczowe


dziedzictwo niematerialne a turystyka kulturowa; produkt turystyczny; autentyczność w turystyce; semiotyka turystyki

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Adamowski J., Smyk K., 2013, Niematerialne dziedzictwo kulturowe – teoria i praktyka, [w:] J. Adamowski, K. Smyk (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona, Wyd. UMSC, NID, Lublin–Warszawa, s. 9–17

Almeida A.M.M., 2016, Modelling tourism demand in Madeira since 1946: and historical overview based on a time series approach, „Journal of Spatial and Organizational Dynamics”, 4(2), 145–156

Almeida A., Machado L.P., Silva T.P., 2020, Heritage as a source of competitive advantage: Lessons from Madeira, (in) S.J. Teixeira, J.M. Ferreira (ed.), Multilevel approach to competitiveness in the global tourism industry, IGI Global, 177–197

Apanowicz J., 2005, Metodologiczne uwarunkowania pracy naukowej, Difin, Warszawa

Babbie E., 2019, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa

Bartmiński J., 2013, Specyfika niematerialnego dziedzictwa kulturowego – problemy ochrony, dokumentacji i „rewitalizacji”, [w:] J. Adamowski, K. Smyk (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona, Wyd. UMSC, NID, Lublin–Warszawa, s. 35–49

Baudrillard J., 1983, Simulations, Semiotext(e), New York, tłum. Phil Beitchman, Paul Foss, Paul Patton

Baudrillard J., 1985, The ecstasy of communication, (in) H. Foster (ed.), Postmodern Culture, Pluto, London, s. 126–134

Black J., 2020, A Brief history of Portugal: Indispensable for Travellers, Robinson, London

Boorstin D.J., 1964, The Image: A Guide to Pseudo-Events in America, Harper & Row, New York

Cohen E., 1979, Rethinking the Sociology of Tourism, „Annals of Tourism Research”, nr 6/1, s. 18–35

Cohen E., 1988, Authenticity and Commoditization in Tourism, „Annals of Tourism Research”, nr 15/3, s. 371–386

Cohen E., Cohen S.A., 2012, Authentication: Hot and Cool, „Annals of Tourism Research”, nr 39/3, s. 1295–1314

Culler J., 2009, Semiotyka turyzmu, „Panoptikum”, nr 8/15, s. 11–23

Darmach K., 2020, Zapisywanie świata. W poszukiwaniu antropografii, Wydawnictwo UŁ, Łódź

Debord G., 2008, Społeczeństwo spektaklu, „Panoptikum”, nr 7/14, 80–102

Dominik P., 2017, Autentyczność kulinariów i doznań kulinarnych motywacją do aktywności współczesnego turysty, „Turystyka Kulturowa”, nr 5, s. 103–125

Duda A., 2015, Hiperrzeczywiste enklawy kulturowe Nowego Jorku a autentyczność turystycznych doświadczeń, „Turystyka Kulturowa”, nr 3, s. 6–18

Dziadowiec-Greganić J., 2021, Pomiędzy praktykami niematerialnego dziedzictwa kulturowego a działaniami na jego rzecz. Krytyczna perspektywa prakseologiczna, [w:] A Niedźwiedź, I. Okręglicka, Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce, Wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 11–26

Edensor T., 1998, Tourists at the Taj: Performance and Meaning at a Symbolic Site, Routledge, London

Edensor T., 2000, Staging tourism: tourists as performers, „Annals of Tourism Research”, nr 27/2, s. 322–344

Edensor T., 2001, Performing tourism, staging tourism: (Re)producing tourist space and practice, „Tourist Studies”, nr 1, s. 59–81

Frankfort-Nachmias S., Nachmias D., 2001, Metody badawcze w naukach społecznych. Zysk i S-ka, Poznań

Gandecka A., 2019, Raj wielokrotnie konstruowany. O fałszowaniu świata przez turystykę masową, [w:] K. Olkusz (red.), Rejestry kultury, Ośrodek Badawczy Facta Ficta, Wrocław, s. 223–242

Giddens A., 1996, Affluence, Poverty and the Idea of a Post-scarcity Society, „Development and Change”, nr 27(2), s. 365–377

Goffman E., 1981, Człowiek w teatrze życia codziennego, PIW, Warszawa, tłum. H. i P. Śpiewak

Golka M., 2016, Głód autentyzmu, „Opuscula Sociologica”, nr 1/15, s. 5–13

Gottlieb A., 1982, Americans’ Vacations, „Annals of Tourism Research”, nr 9, s. 165–187

Grzybowski J., 2017, Krótki rzut oka na trzy greckie obrazy choreografii, [w:] T. Ciesielski, M. Bartosiak (red.), Strategie choreograficzne. Nowe perspektywy, Wydawnictwo UŁ, Łódź s. 19–32

Harvey D., 1989, The condition of postmodernity, Basil Blackwell, Oxford

Jasiewicz Z., 2013, Przedmiot i funkcje Konwencji o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Spojrzenie etnologa [w:] J. Adamowski, K. Smyk (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona, Wyd. UMSC, NID, Lublin–Warszawa, s. 51–64

Kaczmarek J., Stasiak A., Włodarczyk B., 2005, Produkt turystyczny, PWE, Warszawa

Kapusta A., 2015, Miejska przestrzeń wielokulturowa Suboticy – analiza geograficzno-semiotyczna, maszynopis rozprawy doktorskiej, Łódź

Kolankiewicz L., 2014, Istota dziedzictwa niematerialnego w rozumieniu Konwencji UNESCO z 2003 roku, [w:] A. Rottermund, Dlaczego i jak w nowoczesny sposób chronić dziedzictwo kulturowe, Polski Komitet do spraw UNESCO, Warszawa, s. 61–104

Konecki T.K., 2000, Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, PWN, Warszawa

Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 r

Konwencja UNESCO w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r

Kozicka D., 2006, Podróżny horyzont rozumienia, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 270–285

MacCannell D., 2002, Turysta. Nowa teoria klasy próżniaczej, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa, tłum. E. Klekot i A. Wieczorkiewicz

Markiewicz E., 2015, W poszukiwaniu autentyzmu doświadczeń turysty. Rola konsumpcji kolaboratywnej w kreowaniu autentycznych doświadczeń na rynku turystycznym. Zarys problematyki, „Kultura – historia – globalizacja", nr 17, s. 109-121

Middleton V.T.C., 1996, Marketing w turystyce, PAPT, Warszawa

Mikos von Rohrscheidt A., 2016, Turystyka kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy, Wyd. KulTour.pl, Poznań

Nowacki M., 2010, Autentyczność atrakcji a autentyczność doświadczeń turystycznych, „Folia Turistica”, nr 23, s. 7–23

Nowacki M., 2013, Jakość i autentyczność: czy jedno wyklucza drugie?, [w:] B. Krakowiak, A. Stasiak, B. Włodarczyk, Kultura i turystyka – miejsca spotkań, Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego, Łódź, s. 9–27

Orzechowski S., 2012, Badania doświadczalne nad rekonstrukcją procesu dymarskiego w Górach Świętokrzyskich - naukowe i edukacyjne znaczenie eksperymentu, [w:] J. Garncarski, Skanseny archeologiczne i archeologia eksperymentalna, Muzeum Podkarpackie, Krosno, s. 224–246

Osland J.S., 2003, Broadening the Debate: The Pros and Cons of Globalization, „Journal of Management Inquiry”, nr 12(2), s. 137–154

Purchla J., 2014, Dziedzictwo kulturowe a kapitał społeczny, [w:] A. Rottermund, Dlaczego i jak w nowoczesny sposób chronić dziedzictwo kulturowe, Polski Komitet do spraw UNESCO, Warszawa, s. 21–30

Ratajski S., 2015, Zagrożenia dziedzictwa niematerialnego według Konwencji UNESCO z 2003 roku [w:] J. Adamowski, K. Smyk (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: zakresy – identyfikacja – zagrożenia, Wyd. UMSC, Lublin–Warszawa, s. 15–26

Richards G., Wilson J., 2006, Developing Creativity in Tourist Experiences: A Solution to the Serial Reproduction of Culture?, „Tourism Management”, nr 27, s. 1209–1223

Robertson R., 1992, Globalization: Social Theory and Global Culture, SAGE Publications, London

Ruggles D.F., Silverman H., 2009, From Tangible to Intangible Heritage, (in) D.F. Ruggles, H. Silverman (eds.), Intangible Heritage Embodied, Springer, New York s. 1–14

Silverman D., 2012, Prowadzenie badań jakościowych, PWN, Warszawa, tłum. J. Ostrowska

Skowrońska J., 2010, W poszukiwaniu autentyczności kulturowej w relacjach ludności marokańskiej z turystami, „Turystyka Kulturowa”, nr 8, s. 23–41

Smyk K. (red.), 2020, Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu. Raport z badań i rekomendacje do planu ochrony, Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna, Uniejów–Wrocław

Stake R., 2003, Case studies, (in) N.K. Denzin, Y. S. Lincoln (eds.), Strategies of qualitative inquiry, Sage, Thousand Oaks, s. 134–164

Tomaszewski A., 2012, Ku nowej filozofii dziedzictwa, MCK, Kraków

Tomlinson J., 1999, Globalization and Culture, Polity Press, Cambridge

Tullio-Altan C., 1995, Ethnos e civiltà: identità etniche e valori democratici, Feltrinelli, Milano

Urry J., 2007, Spojrzenie turysty, PWN, Warszawa, tłum. Alina Szulżycka

Varga K., 2014, Czardasz z mangalicą, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec

Vecco M., 2010, A definition of cultural heritage: From the tangible to the intangible, „Journal of Cultural Heritage”, nr 11, s. 321–324

Wang N., 1999, Rethinking Authenticity in Tourism Experience, „Annals of Tourism Research”, nr 26/2, s. 349–370

Ward H.D., 2018, Egyptian Belly Dance in Transition: The Raqs Sharqi Revolution, 1890–1930, McFarland & Company, Jefferson

Zajas P., 2008, O „autentyczności” i ponowoczesnym rozumieniu doświadczenia turystycznego, „Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 4/112, s. 215–230

Zhang K., Zhang M., Law R., Chen X., Wang Q., 2020, Impact Model of Tourism Production and Consumption in Nanjing Yunjin: The Perspective of Cultural Heritage Reproduction, „Sustainability”, nr 12, 3430

Żemła M., 2014, Autentyczność obiektywistyczna wybranych typów atrakcji w oczach turysty w kształtowaniu doświadczenia turystów, „Ekonomiczne Problemy Turystyki”, nr 1/25, s. 385–404

Żuchowski P., 2015, Słowo wstępne, [w:] b.a., Niematerialne dziedzictwo kulturowe, NID, Warszawa, s. 3–6

https://ich.unesco.org/en/lists?multinational=3&display1=inscriptionID#tabs [25.05.2022]

https://niematerialne.nid.pl/Dziedzictwo_niematerialne/Krajowa_inwentaryzacja/Krajowa_lista_NDK/ [25.05.2022]

https://niematerialne.nid.pl/Dziedzictwo_niematerialne/zagro-enia-dla-dziedzictwa/ [25.05.2022]

www.ine.pt [02.06.2022]

www.madeiraslowtourism.com/en/[02.06.2022]

www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/dziedzictwo-niematerialne/ [25.05.2022]

www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/swiatowe-dziedzictwo/kryteria/ [25.05.2022]


Odniesienia

  • Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.


Copyright (c) 2022 Sylwia KACZMAREK, Armina KAPUSTA


Copyright ©  Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642