Praktyki kulinarne związane z wyrobem tradycyjnych produktów żywnościowych jako element rozwoju turystyki kulinarnej

Dominik Orłowski

Abstrakt


Dawne tradycje kulinarne są doskonałym przykładem niematerialnego dziedzictwa kulturowego Polski, które współcześnie odgrywają niebagatelną rolę w pielęgnowaniu obyczajów Polaków oraz tworzeniu wspólnoty rodzin i przyjaciół – biesiadujących ze sobą przy wspólnym stole i to zarówno tym codziennym, jak i świątecznym. Turystyka kulinarna jest postrzegana jako atrakcyjna propozycja spędzania czasu wolnego przez cały rok. Podróżując po regionach i subregionach etnograficznych Polski poznajemy mieszkających w nich ludzi, a także ich wielopokoleniowe dziedzictwo kulinarne. Doskonałą podstawą do tworzenia kulinarnych produktów turystycznych są również praktyki kulinarne związane z folklorem. Celem artykułu jest przedstawienie wybranych praktyk kulinarnych, które ukazują sposoby otrzymywania produktów żywnościowych wpisanych na krajową Listę Produktów Tradycyjnych, a tym samym przyczyniają się do rozwoju turystyki kulinarnej w autentycznych miejscach ich występowania. W artykule przedstawiono wybrane praktyki kulinarne w Polsce oraz zwrócono uwagę na ich potencjał, który wpływa na atrakcyjność turystyki kulinarnej. Artykuł powstał w oparciu o analizę materiałów źródłowych, bezpośrednie wywiady z osobami zajmującymi się kultywowaniem regionalnych praktyk kulinarnych oraz aktywne uczestnictwo w trakcie, pokazów, rekonstrukcji i warsztatów organizowanych w muzeach skansenowskich, gospodarstwach agroturystycznych czy podczas wydarzeń kulinarnych w wybranych regionach kraju.


Słowa kluczowe


praktyki kulinarne; niematerialne dziedzictwo kulturowe; produkt tradycyjny; turystyka kulinarna

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Adamowski J., 2016, Niematerialne dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny jako walor i potencjał turystyczny, [w:] Godlewski G., Roszak J. (red.), Niematerialne i materialne dziedzictwo Lubelszczyzny jako podstawa rozwoju turystyki kulturowej, Wyd. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Fundacja Slawistyczna, Warszawa, s. 13-23

Adamowski J., 2017, Polskie doświadczenia w zakresie wdrażania Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku, [w:] Schreiber H. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: doświadczenia w ochronie krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chin. 10-lecie wejścia w życie Konwencji UNESCO z 2003 roku w perspektywie zrównoważonego rozwoju, Wyd. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa, s. 70-83

Adamowski J., Smyk K., 2013, Niematerialne dziedzictwo kulturowe – teoria i praktyka, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin-Warszawa, s. 9-17

Atkinson D., 2005, Heritage, [in:] Atkinson D., Jackson P., Sibley D., Washbourne N. (ed.) Cultural geography, I.B. Tauris, London, s. 141–150

Bieciuk M., 2022, Żywność wysokiej jakości, Wyd. Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie, Olsztyn

Bilska J., 2016, Pamięć smaków. Tradycje kulinarne w powiecie radzyńskim (południowe Podlasie), [w:] Bilska J. (red.), Pamięć smaków. Tradycyjne pożywnie w powiecie radzyńskim (południowe Podlasie), Wyd. Radzyńskie Stowarzyszenie Inicjatyw Edukacyjnych przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jana Pawła II w Radzyniu Podlaskim, Radzyń Podlaski, s. 11-43

Brzezińska A.W., 2013, Reifikacja dziedzictwa kulturowego w świetle Konwencji UNESCO z 2003 roku, ,,Nauka”, nr 1, s. 109-128

Byszewska I., Kurpińska G., 2012, Polskie smaki, Wyd. ZYSK i S –KA, Poznań 2012

Dahlig P., 2013, O wartościowaniu i prognozowaniu tradycji muzycznych, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin-Warszawa, s. 173-179

Drożdż A., 2013, Drobne ciasteczka cieszyńskie – kulinarne dziedzictwo Śląska Cieszyńskiego, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin-Warszawa, s. 339-350

Gonia A.,2011, Nowy produkt turystyki kulinarnej w Dolinie Dolnej Wisły. Przykład „Święta Śliwki” w Strzelcach Dolnych, [w:] Dombrowicz M. (red.), Turystyka okolic Bydgoszczy, ,,Promotio Geographica Bydgostiensia”, t V, Wyd. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 69-79

Góral A., 2013, Rola samorządu terytorialnego w zrównoważonym zarządzaniu niematerialnym dziedzictwem kulturowym, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin-Warszawa, s. 99-110

Grochowicz J., 2019, Rola dziedzictwa kulinarnego w rozwoju turystyki, jego promocja i ochrona na terenie Kurpi Zielonych, [w:] Kurpiowskie produkty tradycyjne i regionalne w kontekście ochrony dziedzictwa kulinarnego Mazowsza. Materiały II Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej, Wyd. Regionalne Centrum Kultury Kurpiowskiej im. Księdza Władysława Skierkowskiego w Myszyńcu, Myszyniec, s. 11-23

Harbanowicz J., 2016, Internacjonalizm w kuchni PRL-u, ,,Kultura – Historia – Globalizacja”, nr 20, s. 97-108

Jodełka H., 2005, Międzynarodowa ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego, ,,Stosunki Międzynarodowe – International Relations”, nr 3-4 (32), s. 169-187

Konwencja 2003 – Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 r., Dziennik Ustaw z 19 sierpnia 2011 roku, nr 172, poz. 1018

Kosmala G., 2016, Niematerialne dziedzictwo kulturowe Górnego Śląska wobec zagrożeń – rozważania z perspektywy geograficznej, Przybyła-Dumin A. (red.), Narracja, obyczaj, wiedza… O zachowaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego, Wyd. Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Chorzów-Lublin-Warszawa, s. 97-118

Kraczoń K., 2014, Rola współczesnych jarmarków miejskich w upowszechnianiu niematerialnego dziedzictwa kulturowego (na przykładzie Jarmarku Jagiellońskiego w Lublinie), ,,Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, t 14, s. 146-149

Kraczoń K., 2015, Od rejestracji do interpretacji – o potrzebie dokumentacji i ochrony gestów rytualnych, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: zakresy – identyfikacja – zagrożenia, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin-Warszawa, s. 211-222

Kruczek Z., 2011, Szlak oscypkowy w Małopolsce. Droga od pomysłu do produktu turystycznego, [w:] Włodarczyk B., Krakowiak B., Latosińska J. (red.), Kultura i turystyka. Wspólna droga, Wyd. Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego, Łódź, s. 17-33

Kruczek Z, Krauzowicz M., 2016, Turystyka kulinarna na Podhalu, „Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja”, nr 18 (2), s. 17-33

Lista produktów tradycyjnych, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, https://www.gov.pl/web/rolnictwo/lista-produktow-tradycyjnych12 [30.06.2022]

Machowska M., 2016, Turystyka i niematerialne dziedzictwo kulturowe: przegląd szans i zagrożeń. Na przykładzie rzemiosła i rękodzieła tradycyjnego, ,,Łódzkie Studia Etnograficzne”, t 55, s. 161-192

Matras A., 2016, Performowanie polskiego smaku: kuchnia narodowa jako niematerialne dziedzictwo kulturowe, ,,Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media”, nr 3 (22), s. 105-114

Migdał W., 2010, Gwara i regionalizmy w rolnictwie i przetwórstwie, PTTŻ Oddział Małopolski, Kraków

Migdał W., 2015, Sterowanie jakością produktów pochodzenia zwierzęcego, ,,Przegląd Hodowlany”, nr 5, s. 1-8

Mironiuk-Nikolska A., 2007, Kuchnia Polska. Jak powstaje tradycyjny smak, Wyd. Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Warszawa

Modławska H., 2018, Niematerialne dziedzictwo kulturowe – praktyki kulinarne, Wyd. Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu, Poznań

Modrzyńska J., 2018, System ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych w Unii Europejskiej, ,,Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej”, seria: Organizacja i zarządzanie, z 129, s. 281–295

Najmrocka K., 2017, Nowe odczytywanie tradycji przez kulinaria w świetle antropologicznych rozważań, [w:] Żarski W., Piasecki T. (red.), Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Tekst, dyskurs, kultura, Wyd. Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław, s. 359-368

Niematerialne dziedzictwo kulturowe, Narodowy Instytut Dziedzictwa, https://niematerialne.nid.pl

/Dziedzictwo_niematerialne/Czytelnia/ [12.06.2022]

Niezabitowski M., 2021, Przedmowa, [w:] Niedźwiedź A., Okręglicka I. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce, Wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 7-9

Nowak C., 2020, Produkty regionalne i tradycyjne w promocji rozwoju ekonomicznego i zachowaniu dziedzictwa kulturowego wsi, ,,Turystyka i Rozwój Regionalny”, nr 13, s. 103-115

Ochmański A., 2016, Model wykorzystania dziedzictwa kulinarnego w turystyce. Przykład Górnego Śląska, ,,Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media”, nr 3 (22), s. 81-104

Oczkowska A., 2018, Ziemniaki dawniej z garnka nie wychodziły – o tradycyjnym pożywieniu i jego funkcjonowaniu we współczesnych uwarunkowaniach, [w:] Sikora M. (red.), Między Małopolską, a Górnym Śląskiem. Materiały z I Forum Regionalnego 17-18 listopada 2017, Wyd. Regionalny Instytut Kultury w Katowicach, Chrzanów-Wygiełzów, s. 77-85

Orłowski D., Woźniczko M., 2011a, Kuchnia ludowa elementem krajobrazu kulturowego i jej wykorzystanie w ofercie turystycznej Puszczy Białowieskiej, [w:] Wojtanowicz J., Zbucki Ł. (red.), Krajobraz kulturowy a turystyka, Wyd. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska, s. 79-90

Orłowski D., Woźniczko M., 2011b, Powidła śliwkowe markowym produktem turystycznym Parku Krajobrazowego Doliny Dolnej Wisły, [w:] Czarniecka-Skubina E., Nowak D., Mogiła-Lisowska J. (red.), Żywność i żywienie w turystyce i rekreacji, Wyd. Wyższa Szkoła Hotelarstwa, Gastronomii i Turystyki w Warszawie, Warszawa, s. 250-268

Orłowski D., Woźniczko M., 2014, Turystyka kulinarna, czyli wędrówki po smakach regionów, [w:] Klein-Wrońska S. (red.) Smaki regionów. Dziedzictwo kulinarne w muzeach na wolnym powietrzu, Biuletyn Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce, nr 14, Wyd. Stowarzyszenie Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce w Toruniu, Wdzydze Kiszewskie, s. 13-45

Orłowski D., Woźniczko M., 2018, Gastronomiczne unikaty na Liście reprezentatywnej niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości – inspiracją dla turystyki kulinarnej, ,,Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, t 18, s. 98-124

Orłowski D., Woźniczko M., 2019, Dziedzictwo kulinarne i jego miejsce w turystyce etnograficznej na przykładzie muzeów skansenowskich, ,,Zagadnienia Doradztwa Rolniczego”, nr 4 (98), s. 116-130

Pielak M, Czarniecka-Skubina E., 2021, Kuchnia regionalna jako przykład ochrony dziedzictwa kulturowego i rozwoju regionu, [w:] Dominik P. (red.), Edukacyjna rola turystyki kulinarnej, Wyd. Szkoła Główna Turystyki i Hotelarstwa Vistula, Warszawa, s.190

Puchnarewicz E., 2010, Wprowadzenie, [w:] Puchnarewicz E. (red.), Wielokulturowość w turystyce, Wyd. Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych, Warszawa, s. 9-12

Ratajski S., 2012, Edukacja kulturalna w pracach UNESCO i organizacji europejskich, [w:] Ilczuk D., Ratajski S. (red.), Edukacja poprzez kulturę. Kreatywność i innowacyjność, Polski Komitet do spraw UNESCO, Warszawa, s.13-32

Rejestracja produktów tradycyjnych i regionalnych, 2016, Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach, Karniowice

Rembiszewska D.K., 2018, Nazwy kulinarnych produktów tradycyjnych jako świadectwo językowej lokalności, [w:] Kamler A., Pietrzkiewicz D., Seroka K. (red.), Polska i świat przez kuchnię. Studia o dziedzictwie kulinarnym, Wyd. Uniwersytet Warszawski, Warszawa s. 211-217

Rozbicka M., 2017, Narodowy Instytut Dziedzictwa w procesie wdrażania w Polsce postanowień Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku, [w:] Schreiber H. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: doświadczenia w ochronie krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chin. 10-lecie wejścia w życie Konwencji UNESCO z 2003 roku w perspektywie zrównoważonego rozwoju, Wyd. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa, s. 27-33

Sadowska-Mazur K., Włodarczyk J., 2016, Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego, Wyd. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa

Santowa M., 2013, Niematerialne dziedzictwo kulturowe – przekaz jako redukcja zapominania, [w:] Adamowski J., Smyk K. (red.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i Narodowy Instytut Dziedzictwa, Lublin-Warszawa, s. 149-160

Smyk K., 2016, Tradycje kulinarne a Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku (prolegomena), [w:] Bilska J. (red.), Pamięć smaków. Tradycyjne pożywnie w powiecie radzyńskim (południowe Podlasie), Wyd. Radzyńskie Stowarzyszenie Inicjatyw Edukacyjnych przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jana Pawła II w Radzyniu Podlaskim, Radzyń Podlaski, s. 7-10

Smyk. K., 2017, Uniwersum kulinarne jako zjawisko niematerialnego dziedzictwa kulturowego w myśl Konwencji UNESCO z 2003 roku. Studium przypadku południowego Podlasia, ,,Dziedzictwo Kulturowe Wsi”, t 1, s. 79-93

Świtała-Trybek D., 2015, Praktyka kulinarna jako wartość (na przykładzie świniobicia), [w:] Adamowski J., Wójcicka M., Tradycja dla współczesności. Ciągłość i zmiana, t 8: Wartości w języku i w kulturze, Wyd. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 197-211

Świtała-Trybek D., Przymuszała L., 2018, Dobry żur kiej w nim szczur. Dziedzictwo kulinarne Śląska w tekstach kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole

Tomaszewska-Bolałek M., 2019, Turystyka kulinarna jako ważny element nowego modelu turystyki, [w:] Dominik P., Turystyka kulinarna pokoleń, Wyd. Szkoła Główna Turystyki i Hotelarstwa w Warszawie, Warszawa, s. 23-31

Tomczyk-Miczka E., 2017, Turystyka kulinarna – subiektywna przestrzeń, ,,Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja”, nr 19 (1), s. 157-165

Tymochowicz M., 2014, Pożywienie codzienne mieszkańcóẃ w południowego Podlasia, [w:] J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Tam na Podlasiu, Pożywienie – czyli coś dla ciała i dla ducha t. IV, Wyd. Gminny Ośrodek w Borkach z/s w Woli Osowińskiej, Wola Osowińska, s. 23–32

Tymochowicz M., 2016, Pieczywo obrzędowe na Lubelszczyźnie i jego współczesne uwarunkowania, ,,Łódzkie Studia Etnograficzne”, t 55, s. 80-98

Tymochowicz M., 2019, Tradycyjne pożywienie chłopskie na Lubelszczyźnie, Wydawnictwo Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych [DzU 2005, Nr 10, poz. 68]

Włodarczyk J., 2012, UNESCO a ochrona dziedzictwa niematerialnego, ,,Spotkania z Zabytkami”, nr. 5-6, s. 21-23

Woźniczko M., Jędrysiak T., Orłowski D., 2015, Turystyka kulinarna, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Woźniczko M., Orłowski D., 2009, Szlak Oscypkowy jako nowy produkt turystyczny Podhala, [w:] Jalinik M. (red.), Konkurencyjność produktów turystycznych, Wyd. Politechnika Białostocka, Białystok, s. 100-112

Zalasińska K., 2013, Zalecenia dotyczące wdrożenia prawodawstwa UNESCO do polskiego porządku prawnego, Polski Komitet do spraw UNESCO, Warszawa

www.gov.pl/web/rolnictwo/mielnicki-korowaj-weselny [15.07.2022]

www.gov.pl/web/rolnictwo/powidla-sliwkowe-z-doliny-dolnej-wisly-2 [15.07.2022]

www.polskasmakuje.pl/europejski-system-oznaczen/chnp/oscypek/ [15.07.2022]

www.polskieszlaki.pl/muzeum-oscypka-zakopane.htm [15.07.2022]

www.muzeumoscypka.pl/oscypek/poznaj-oscypka [15.07.2022]

https://niematerialne.nid.pl/Dziedzictwo_niematerialne/zagro-enia-dla-dziedzictwa/ [25.05.2022]

www.unesco.pl/article/1/tradycje-zwiazane-z-barszczem-ukrainskim-wpisane-na-liste-niematerialnego-dziedzictwa-kulturowego-wy/ [01.07.2022]




DOI: http://dx.doi.org/10.62875/tk.v3i124.1368

Odniesienia

  • Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.


Copyright (c) 2022 Dominik Orłowski

Copyright ©  Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642