Krajobraz jako autentyk, makieta, hybryda. Rozważania o roli krajobrazu we współczesnej turystyce

Urszula Myga-Piątek

Abstrakt


Relacje krajobrazu i turystyki są przedmiotem licznych badań, które coraz częściej zostają podejmowane przez geografów, socjologów i antropologów kultury. Z historycznego punktu widzenia krajobraz w turystce wydaje się być warunkiem nieodłącznym i koniecznym. Krajobraz jest jednocześnie syntetycznym walorem turystycznym, źródłem i tłem pojedynczych walorów turystycznych, ale jest także środowiskiem rozwoju turystyki - przestrzenią, w której rozgrywają się zdarzenia turystyczne i jest jednocześnie tłem, scenerią wydarzeń turystycznych. Krajobraz jest równocześnie obiektem oddziaływania turystyki, wskutek coraz silniejszej antropopresji turystycznej. W obecnych czasach, gdy zjawisko "przestrzennej ruchliwości ludzi, związanej z dobrowolną, czasową zmianą miejsca pobytu, rytmu i środowiska życia, oraz z wejściem w styczność osobistą ze środowiskiem odwiedzanym (przyrodniczym, kulturowym bądź społecznym)” [Przecławski 1994, s. 9], stało się powszechne, relacje te ulegają intensyfikacji i różnicowaniu. Współczesna turystyka nabiera dalszego rozpędu, tworzą się jej najróżniejsze odmiany i formy. Wywołuje to rewolucyjne zmiany (rzadziej ewolucyjne przemiany) w krajobrazie jako geosystemie oraz w fizjonomii środowiska geograficznego. W tym dynamicznym globalnym i wielkoskalowym pływie następuje zawłaszczanie wszystkich stref i pięter krajobrazowych. Dochodzi także do wykrzywiania obrazu autentycznego krajobrazu, tworzenia jego bardziej lub mniej udanych kopii i makiet oraz mnożenia hybryd przestrzennych. Następuje zmiana semantyki i symboliki krajobrazu, staje się on coraz bardziej bezimienny,  zaprogramowany, pozbawiony geniusloci. Niniejszy artykuł podejmuje temat wieloaspektowości krajobrazu, omawia warunki jego autentyczności oraz wskazuje na coraz popularniejsze procesy sztucznego "budowania krajobrazu", jako zaplanowanej scenerii przestrzeni turystycznych. Procesy te autorka odnosi do percepcji różnych typów krajobrazów:  trwałych, okresowych, ulotnych i efemerycznych, omawiając je na wielu przykładach z Polski, Europy i świata.

 


Słowa kluczowe


morfologia i fizjonomia krajobrazu; trwałość krajobrazu; globalizacja; hybrydyzacja krajobrazu; krajobrazy ulotne; okresowe; efemeryczne

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Andreyhouk V., 2008,The evolution of geographical environment and contemporary geography,Methodology of landscape research, Dissertations Commission of Cultural Landscape No. 9, p. 5-37

Andrejczuk W., 2010,Krajobraz a turystyka: aspekt konceptualny. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 14, s. 15-24.

Andrejczuk W., 2013,Funkcje krajobrazu kulturowego, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 20, s. 65-81

Antrop M., 2006,From Holistic Landscape Synthesis to Transdisiplinary Landscape Management, [in:] From Landscape Research to Landscape Planning; Aspectsof Integration, Education and Application, red. B. Tressi in., Springer, Dordrecht, s. 27-49

Appadurai A., 2005, Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, przeł. Z. Pucek, Kraków, Universitas

BajerowskiT., Biłozor A.,Cieślak I., Senetra A., 2007,Ocena i wycena krajobrazu. Wybrane problemy rynkowej oceny i wyceny krajobrazu wiejskiego, miejskiego i stref przejściowych, Wydawnictwo Educatera Sp. z o.o

Bajerowski T., Sanetra A., Szczepańska A. 2000,Wycena krajobrazu – rynkowe aspekty oceny i waloryzacji krajobrazu. Wydawnictwo Educatera Sp. z o.o.

Berry S., Ladkin A., 1997, Sustainable Tourism: A Regional Perspective, w: Tourism Management 18, s. 433-440

Bernat S., 2015, Dźwięk w krajobrazie. podejście geograficzne. Wyd. UMCS, Lublin, ss. 303.

Chmielewski T.J., 2012,Systemy krajobrazowe. Struktura-funkcjonowanie-planowanie. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, ss. 350

Chmielewski T.J., Myga-Piątek U., Solon J., 2015, Typologia aktualnych krajobrazów Polski. Przegląd Geograficzny, 87, 3, s. 377-408

Cosgrove D.,1988, Social Formation and Symbolic Landscape, The University of Wisconsin Press, Madison

de Groote P., 2009, Globalisation of commercial theme parks. Case: The Walt Disney Company, 4th Aspects and Visions of Applied Economics and Informatics, Debrecen.

Dobrowolska M., 1948, Dynamika krajobrazu kulturalnego. Przegląd geograficzny, XXI, T.I, s.151-203

Doroz-Tomasik H., 2015,Od tradycji do westernizacji – sposób na budowanie wizerunku miast i regionów? Studium przypadku Ochab Wielkich, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego nr 29, s. 119-134

Fry G., 2001,Multifunctional Landscapes – Towards Transdisciplinary Research, Landscape and Urban Planning 57, s. 159-168

Frydryczak B., 2013, Krajobraz od estetyki picturesque do doświadczenia topograficznego. Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań

Giddens A., 1990, Consequences of Modernity, Cambridge, Polity Press

Hall C.M., Page S.J., 2006,The Geography of Tourism and Recreation, Environment, Place and Space, Routledge, Oxon

Hannerz U., 2006,Powiązaniatransnarodowe.Kultura, ludzie, miejsca, przeł. K. Franek, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków

Hjalager A., 1999, Consumerism and sustainable tourism, w: Journal of Travel and Tourism Marketing, 8 (3), s. 1-20

Knudsen D.C., Soper A.K., Metro-Roland M.M., 2008, Landscape, Tourism and Meaning, Ashgate,Albingdon

Kowalczyk Al., 1992,Badanie postrzegania krajobrazu multisensorycznego podstawą kształtowania obszarów rekreacyjnych, WSP, Bydgoszcz

Kowalczyk An., 2007,Atrakcyjność turystyczna krajobrazu kulturowego, [w:] K. Ostaszewska i in.(red.), Znaczenie badań krajobrazowych dla zrównoważonego rozwoju, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa, s. 121-132

Kowalczyk A. , 2009, Zagospodarowanie turystyczne obszarów chronionych (na przykładzie Afryki Południowej). Prace i Studia Geograficzne, T. 42, ss. 15–58

Królikowski J., 2015, Widzenie krajobrazu, w: Widzenie krajobrazu. Sztuka ogrodu. Sztuka krajobrazu. Wydanie specjalne w ramach obchodów 200-lecia SGGW, Warszawa

Kruczek Z., 2009, Między atrakcją a pułapką turystyczną. Dylematy turystyki kulturowej XXI w. [w:] A. Stasiak (red.), Kultura i turystyka, razem ale jak, Wydawnictwo WSTH, Łódź

Kruczek Z., 2010,Between Attraction and Tourist Trap – Cultural Tourism Dilemmas in the 21stCentury. Economic Review of Tourism, vol. 43, 2010, No.3, p. 144 150., Faculty of Economics, Matej Bel University, Banska Bystrica

Kruczek Z., 2012, Parki tematyczne, jako flagowe atrakcje turystyczne. Rozwój i globalizacja, Turystyka Kulturowa Nr 3/2012

Kulczyk S., 2008, The Methodical Problems of Landscape Classification for the Purpose of Ecotourism, Problemy Ekologii Krajobrazu, XX, s. 143-146

Kulczyk S., 2013, Krajobraz i turystyka. O wzajemnych relacjach. Uniwersytet Warszawski Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa

Lee Y-S, 2001, Tourist gaze: Universal Concept?Tourism, Culture&Communication, 3 (2), 93- 99

Litwin U., Bacior S., Piech I, 2009,Metodyka waloryzacji i oceny krajobrazu. Geodezija, kratografija i aerofotoznimanie Nr 70, s. 14-25

MacCannell D., 2002, Turysta. Nowa teoria klasy próżniaczej, tłum. E. Klekot i A. Wieczorkiewicz, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa

Minca C., 2007,The Tourist Landscape Paradox, Social & Cultural Geography. 8, 3, s. 433-453

Myga-Piątek U., 2001, Spór o pojęcie krajobrazu w geografii i dziedzinach pokrewnych. Przegląd Geograficzny T. 73, 1-2, s. 163-176

Myga-Piątek U., 2009, Architektura wernakularna Podhala jako czynnik kształtowania krajobrazu i atrakcyjności turystycznej. Acta GeographicaSilesiana, Nr 5. Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, s. 29-37

Myga-Piątek U., 2011a, Genius loci Podhala i Tatr. Rola w kształtowaniu atrakcyjności turystycznej. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, Nr 15, s. 259-278

Myga-Piątek U., 2011b, Koncepcja zrównoważonego rozwoju w turystyce. Problemy Ekorozwoju – Problems of Sustainable Development, vol. 6, no 1, s. 145-15

Myga-Piątek U., 2012, Krajobrazy kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne, Uniwersytet Śląski, Katowice, ss. 406

Myga-Piątek U., 2014, O wzajemnych relacjach przestrzeni i krajobrazu kulturowego. Rozważania wstępne. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego. Nr 24: 27-44

Myga-Piątek U., 2015: Pamięć krajobrazu – zapis dziejów w przestrzeni. Studia Geohistorica, nr. 3, s. 31-47

Myga-Piątek U., Chmielewski T.J., Solon J., 2015, Rola cech charakterystycznych, wyróżników i wyznaczników krajobrazu w klasyfikacji i audycie krajobrazowym. Problemy Ekologii Krajobrazu, T. XL, Klasyfikacje i oceny krajobrazów Polski drugiej dekady XXI w. (red. T. Chmielewski), s. 177-187

Myga-Piątek U, Pytel S., 2008, Przeobrażenia krajobrazu kulturowego Zjednoczonych Emiratów Arabskich w wyniku kolonizacji turystycznej [w:]I. Jażdżewska (red.), XXI Konwersatorium wiedzy o mieście. Funkcja turystyczna miast Uniwersytet Łódzki, Łódź, s. 113-125

Nassauer J.I., 1995:Culture and changing landscape structure, Landscape Ecology, Vol. 10, no. 4.

Naveh Z., Lieberman A., 1984, Landscape Ecology – Theory and Application, Springer Verlag, New Yor

k

Ode Å., Tveit M.S., Fry G.L., 2008, Capturing Landscape Visual Character Using Indicators: Touching Base with Landscape Aesthetic Theory, Landscape Research, 33, 1, s. 89-117

Olwig K.R., 2005,The Landscape of “Customary” Law Versus That of “Natural” Law, LandscapeResearch, 30, 3, s. 299-320

Ostaszewska K., 2002,Geografia krajobrazu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Pietrzak M., 2005, Ewolucja poglądów geograficznych na krajobraz, [w:] W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski (red.), Geografia jako nauka o przestrzeni, środowisku i krajobrazie, Zakład Geografii Społecznej i Turystyki UMK, Zakład Badań Społecznych i Regionalnych UŁ, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź, s.151-162

Pietrzak M., 2006, Krajobraz — między naturą a kulturą (czy istnieją krajobrazy kulturowe)?, Problemy Ekologii Krajobrazu, XVIII, s. 115-118

Pietrzak M., 2010,Krajobraz rekreacyjny – istota, treść i zakres pojęcia, Problemy Ekologii Krajobrazu, s. 321-326

Plit F., 2010,Pięć nurtów badań krajobrazowych w Polsce – czy jest w nich miejsce dla krajobrazów rekreacyjnych?, Problemy Ekologii Krajobrazu, XXVII, s. 327-332

Plit F., 2011,Krajobraz kulturowy – czym jest?, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa

Plit F., Plit J., 2016, Hierarchia regionów krajobrazów kulturowych, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 31 (w druku)

Podemski K., 2005,Socjologia podróży, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań

Pomieciński A., 2009, Lokalne wymiary globalizacji, Kultura i Historia nr 16

Przecławski K., 1994, Turystyka a świat współczesny, Uniwersytet Warszawski, Warszawa

Richling A., 2010, O krajobrazie raz jeszcze. Czy istnieją krajobrazy rekreacyjne? Problemy Ekologii Krajobrazu, XXVII, s. 341-344

Richling A., Solon J, 2011, Ekologia krajobrazu, Wydawnictwo NaukowePWN, Warszawa

Sassen S., 2007,Globalizacja. Eseje o nowej mobilności ludzi i pieniędzy, przeł. J. Tegnerowicz, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Sauer C., 1925,Morphology of Landscape, University of California Publications in Geography, 2

Solon J., 2002,Ocena różnorodności krajobrazu na podstawie analizy struktury przestrzennej roślinności, Prace Geograficzne PAN, 185

Spinger, F. 2013,Wanna z kolumnadą, Reportaże o polskiej przestrzeni, Wyd. Czarne, Wołowiec, s. 58

Sukiennik M., 2014,Turystyka w czasach przesytu. Slow Travel jako alternatywa. Turystyka kulturowa, Nr 3, s. 21-38

Sztumski W., 2006, Turboświat i zasada odśpieszania, Problemy ekorozwoju - Problems of Sustainable Development, vol. 1, no 1, s. 49-57

Śleszyński P.,2001,Percepcja atrakcyjności wizualnej krajobrazu okolic Pińczowa, Przegląd Geograficzny, 73, z.3, s. 371-388

Terkenli T.S., 2001, Towards a Theory of the Landscape: The Aegean Landscape as a Cultural Image,Landscape and Urban Planning, 57, s. 197-208

Terkenli T.S., 2002, Landscapes of Tourism: Towards a Global Cultural Economy of Space?TourismGeographies, 4, 3, s. 227-254

Urry J., 1995,Consuming Places, London: Routledge

Urry J., 2002,The Tourist Gaze. 2 nd ed. (1st ed. 1990). London: Sage

Urry J., 2007,Spojrzenie turysty, tłum. A. Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Van der Duim R., 2007, Tourismscapes– an Actor-network Perspective, Annals of Tourism Research, 34, 4, s. 961-976

Wieber J.C., 2006,Landscape as information source for studies of connectionsbetweennature and societies, Problemy Ekologii Krajobrazu. 2006, XVI,s. 69-78

Włodarczyk B., 2009, Krajobrazy przestrzeni turystycznej, Turyzm, 19, 1–2, s. 89–97

Wojciechowski K., 2010, Wartości i walory krajobrazów przemijających i efemerycznych, [w:] D. Chylińska, J. Łach (red.), Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 43-49

Wyrzykowski J., 1991,Ocena krajobrazu Polski w aspekcie fizjonomicznym na potrzeby turystyki, Uniwersytet Wrocławski Instytut Geograficzny Zakład Geografii Regionalnej i Turystyki, Wrocław

Zonneveld I.S., 1995,Land Ecology. An Introduction to Landscape Ecology as a Base for Land Evaluaton, Land Management and Conservation, SPB Academic Publishing, Amsterdam

Zube E.H., Sell J.L., Taylor J.G., 1982, Landscape Perception: Research, Application and Theory, Landscape Planning, 9, 1, s. 1-33


Odniesienia

  • Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.


Copyright (c) 2016 Urszula Myga-Piątek


Copyright ©  Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642