Dzieje i dziedzictwo reformacji luterańskiej w Polsce jako potencjał i przedmiot turystyki religijnej
Abstrakt
Przedmiotem opracowania jest turystyczny potencjał materialnych
i niematerialnych świadectw dziedzictwa luterańskiego na terytorium Polski. Kontekst dla genezy, zmiennych losów i dzisiejszego znaczenia poszczególnych zasobów i walorów tworzy obszerny zarys historyczny, obejmujący niemal pięćsetletnią historię tego odłamu protestantyzmu i jego wyznawców w różnych organizmach państwowych. Poszczególne miejsca, obiekty i artefakty zostają zestawione, usystematyzowane oraz poddane analizie pod kątek dostępności, elementów interpretacji i niezbędnych usług turystycznych w otoczeniu. Na tej podstawie zostaje zaproponowany program wyprawy tematyzowanej na dzieje i dziedzictwo luteran, obejmujący wybrane epizody, środowiska, obiekty i kolekcje. W ramach przygotowywania tego programu podjęto szereg ustaleń z gospodarzami, umożliwiających konstrukcję jego lokalnych modułów. Dalej idącym postulatem Autorów jest wyznaczenie i powołanie do życia szlaku kulturowego tematyzowanego na dziedzictwo luterańskie jako trwałej propozycji turystyki religijnej oraz niezależnych od niego samodzielnych regionalnych „stacji” umożliwiających konfrontację turystów z jego wybranymi miejscami i aspektami, dla których zidentyfikowano potencjalne atrakcje i określono poziom ich dostępności.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Adenauer E. A., 2014, Das christliche Schlesien 1945/46. Beiträge zu Theologie, Kirche und Gesellschaft im 20. Jahrhundert, Bd. 22., Lit, Münster-Berlin
Augusiewicz S., Jasiński J., Oracki T., 2005, Wybitni Polacy w Królewcu. XV-XX wiek, Littera, Olsztyn
Banaś P., 1971, Studia nad śląską architekturą protestancką 2. połowy XVII wieku, „Roczniki Sztuki Śląskiej”, 8, s. 35-123
Banaszak M., 1989, Historia Kościoła Katolickiego, t. 3, Czasy nowożytne, Warszawa
Besier G., 1983, Altpreussische Kirchengebiete auf neupolnischem Territorium, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen
Bieniek M., 2010, Wielokulturowe dziedzictwo oraz losy ludności Warmii i Mazur po 1945 roku - przegląd tematyki i literatury przedmiotu pod kątem nauczania dziejów regionu, „Przegląd Wschodnioeuropejski”, Nr 1, s. 267-295
Birecki P., 2014, Ewangelickie budownictwo kościelne w Prusach Zachodnich. Relacje między państwem a Kościołem ewangelicko-unijnym, Wydawnictwo UMK, Toruń. Brakelmann G., 2008, Christsein im Widerstand. Helmuth James von Moltke. Einblicke in das Leben eines jungen Deutschen, Lit, Berlin/Münster 2008
Borowicz D., 2004, Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II Wojny Światowej, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
Bukowski J., 1886, Dzieje Reformacyi w Polsce, od wejścia jej do Polski aż do jej upadku, t. 2, Anczyc Kraków
Conrads N., 1971, Die Durchführung der Altranstädter Konvention in Schlesien 1707–1709, Böhlau, Köln/Wien
Dekret Prezydenta RP z dnia 25.11. 1936 o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. RP Nr 88, rok 1036, poz. 613
Forum Gnieźnieńskie 2013, Gnieźnieńskie Forum Ekspertów Turystyki Kulturowej, Perspektywy rozwoju turystyki pielgrzymkowej, religijnej i kulturowej na terenie Polski i w Europie, „Turystyka Kulturowa” Nr 12, s. 47-56
Gastpary W., 1979, Historia Kościoła w Polsce, ChAT, Warszawa
Gundermann I. (red.), 2013, Evangelische Kirche der preußischen Union 1817–2003, Ev. Zentralarchiv in Berlin, Berlin
Harasimowicz J., 2004, Ewangelicka architektura i sztuka kościelna na ziemiach polskich, [w:] Below J., Legendź M.(red.), Świadectwo wiary i życia. Kościół luterański w Polsce wczoraj i dziś, Augustana, Bielsko-Biała, s. 113-133
Harasimowicz J., 2010, Reformacja na Śląsku z perspektywy historii religii i historii sztuki, „Quart” Nr 18, s. 3-16
Herzig A., 2015, Geschichte Schlesiens. Vom Mittelater bis zum Gegenwart, C.H.Beck, München
Historia Polski w liczbach, GUS ,Warszawa, 1993
Hornig E., 1977, Die Bekennende Kirche in Schlesien. 1933-1945. Geschichte und Dokumente, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen
Kaczmarczyk Z., 1945, Kolonizacja niemiecka na wschód od Odry, W. Instytutu Zachodniego, Poznań
Konfederacja warszawska 1573 roku wielka karta polskiej tolerancji, M. Korolko, J. Tazbir (opr), 1980, IW PAX, Warszawa
Kiec O., 2009, Parafia ewangelicka w Starołęce i Krzesinach (1907-1945) [w:] „Kronika miasta Poznania”, t. 4/2009, s. 291-302
Kot S., 1921, Pierwsza szkoła protestancka w Polsce. Z historii wpływów francuskich na kulturę polska, „Reformacja w Polsce”, Nr 1, s. 15-34
Krebs B., 1998, Państwo Naród Kościół. Biskup Juliusz Bursche a spory o protestantyzm w Polsce w latach 1917–1939, Augustyna, Bielsko-Biała 1998
Krysiak D. 2010, Ewangelicy w Mikołajkach: dzieje parafii ewangelicko-augsburskiej w latach 1945-2007, Retman, Dąbrówno
Kumor J. 1984, Historia Kościoła, cz. 5. Czasy nowożytne, RW KUL, Lublin
Kurdybacha Ł., 1957, Działalność Jana Amosa Komeńskiego w Polsce, PZWS, Warszawa
Kurkiewicz M., 2004, Reformacja na ziemiach polskich, „Semper Reformanda” www.magazyn.ekumenizm.pl
Leo J., Dzieje Prus, Metropolia Warmińska, Olsztyn, 2008
Leśne kościoły. Miejsca tajnych nabożeństw ewangelickich w Beskidzie Śląskim, 2009, Augustana, Bielsko-Biała
Maciuszko J. T., 2004, Kościół luterański w Polsce od XVI do XX wieku, [w:] Below J., Legendź M. (red), Świadectwo wiary i życia. Kościół luterański w Polsce wczoraj i dziś, Augustana, Bielsko-Biała, s. 56-103
Mazurski K.R., 1989, Powojenne losy kościołów ewangelickich na Dolnym Śląsku i Ziemi Kłodzkiej, Informator Krajoznawczy Oddziału Wrocławskiego PTTK, Wrocław, cz. I, z.55, s. 10-20; cz. II, z. 56, s. 56, s. 13-36
Mazurski K.R., 1990, Powojenne losy kościołów ewangelickich na Dolnym Śląsku i Ziemi Kłodzkiej, Informator Krajoznawczy Oddziału Wrocławskiego PTTK, Wrocław, cz. III, z. 57, s. 29-33; cz. IV, z. 58, s. 31-39
Meier K., 2001, Kreuz und Hakenkreuz. Die evangelische Kirche im Dritten Reich, C.H. Beck, München
Manitius A., 2016, Ks. Gustaw Manitius, Pastor ewangelicki, męczennik za wiarę i polskość, Wyd. Adam Marszałek, Toruń
Metaxas E., 2012, Bonhoeffer. Prawy człowiek i chrześcijanin przeciwko Trzeciej Rzeszy, Salwator, Kraków 2012
Mikos v. Rohrscheidt A., 2010, Wykorzystanie średniowiecznych obiektów obronnych w Polsce w ramach różnych form turystyki kulturowej, ”Turystyka Kulturowa” Nr 6, s. 4-25
Mikos v. Rohrscheidt A., 2012, Koordynacja turystycznych szlaków tematycznych – analiza wybranych systemów polskich i europejskich, „Turystyka Kulturowa” Nr 1, s. 35-61
Mikos v. Rohrscheidt A., 2013, Religia jako przedmiot poznawczych zainteresowań turysty. Analiza fenomenu i oferty kulturowej turystyki religijnej, „Turystyka Kulturowa” Nr 5 s. 86-102
Mikos v. Rohrscheidt A., 2016, Analiza programów imprez turystycznych jako podstawa typologii uczestników turystyki religijnej, „Folia Turistica” Nr 39, s. 65-99
Pieradzka K., 1936, „Jan Boner” [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 2 z. 4, Kraków
Różycki P., 2016, Turystyka a pielgrzymowanie, WAM Kraków
Stegner T., 1989, Polonizacja Niemców-ewangelików w Królestwie Polskim 1815-1914, „Przegląd Historyczny”, Nr 80/2, s. 301-315
Sörries R., 2008, Von Kaisers Gnaden. Protestantische Kirchenbauten im Habsburger Reich, Böhlau, Köln-Weimar-Wien
Szczepankiewicz-Battek J., 2005, Kościoły protestanckie i ich rola społeczno-kulturowa, Silesia s.c., Wrocław
Szczepankiewicz-Battek J., 2010a, Chata śląska jako przestrzeń kształtująca tożsamość narodową, religijną i kulturową, w: Krawiec-Złotkowska K. (red.), Rzeczpospolita domów. Cz. II. Chaty, Akademia Pomorska w Słupsku, Słupsk, s. 325-352
Szczepankiewicz-Battek J., 2015, Kościoły ucieczkowe i graniczne w krajobrazie kulturowym pogranicza śląsko-łużyckiego i ziemi legnickiej, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, vol. 4, s. 291-311
Szczepankiewicz-Battek J., Protestancka koncepcja miejsca świętego, 2010b, [w:] Kroplewski Z., Panasiuk A. (red.), Turystyka religijna, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, s. 77-85
Szczepankiewicz-Battek J., 1996, Protestantyzm na Śląsku. Geografia, demografia, kultura, Silesia, Wrocław
Szczepankiewicz-Battek J., Battek M. J., 2010, Projektowany Szlak Legnickiej Reformacji jako element wielokulturowości regionu, [w:] Szczepankiewicz-Battek J., Dąbrowska M. (red.) Turystyka kulturowa w świetle badań interdyscyplinarnych, Legnica, s. 125-136
Szturc J., 1998, Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX wieku, Augustana, Bielsko-Biała
Rusiński W., 1947, Osady tzw. "Olędrów" w dawnym województwie poznańskim, PAU Kraków
Tazbir J., 2009, Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce w XVI-XVII w., Iskry, Warszawa
Traktat wieczystej przyjaźni pomiędzy Rosją a Rzecząpospolitą (1768); Volumina legum. Tom VII, 573, Wyd. J. Ochryzka, Petersburg 1860
Weczerka H. (red.), 1977, Handbuch der historischen Stätten. Schlesien, Kröner, Stuttgart
Wegner T., 2003, Juliusz Bursche biskup w dobie przełomów, Augustyna, Bielsko-Biała
Zeler B., 2004, Literatura ewangelicka, [w:] Below J., Legendź M., Świadectwo wiary i życia. Kościół luterański w Polsce wczoraj i dziś, Augustana, Bielsko-Biała, s. 106-111
www.bik.luteranie.pl – serwis informacyjny Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP
www.chat.edu.pl/teologia (Wydział Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej)
www.dawnytczew.pl (statystyki historyczne miasta Tczewa)
www.luter2017.pl/kosciol - Portal Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce
www.powiatkluczborski.pl – portal samorządowy
www.zabytek.pl/pl/obiekty/kosciol-ewangelicki-pw-zlobka-pana-jezusa-kripplein-christi-2867 (opis historyczny kościoła we Wschowie, NiD, 2014, opr. M. Kłaczowska)
www.zwiastun.pl – Zwiastun Ewangelicki, organ prasowy Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP
DOI: http://dx.doi.org/10.62875/tk.v3i0.860
Odniesienia
- Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.
Copyright (c) 2017 Armin Mikos von Rohrscheidt, Joanna Szczepankiewicz-Battek
Instytucja sprawcza:
Instytut Sportu, Turystyki i Żywienia Uniwersytetu Zielonogórskiego
Bazy czasopism
Copyright © Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642