Dziedzictwo górnictwa – Karta Geognostyczna Jana Hempla depozytariuszem krajobrazu

Andrzej J. Wójcik

Abstrakt


„Karta geognostyczna zagłębia węglowego” z 1856 r., której autorem jest Jan Marian Hempel jest pierwszym dokładnym obrazem kartograficznym Zagłębia Dąbrowskiego. Analiza mapy pozwala na prześledzenie zmian środowiska przyrodniczego i powstałego tu przez wiele lat krajobrazu górniczego. Na szczególną uwagę zasługują dzieje górnictwa na terenie Strzemieszyc, obecnie dzielnicy Dąbrowy Górniczej, które nie doczekały się dotąd specjalnego opracowania. Złoża rud galmanu były przedmiotem eksploatacji górniczej już w średniowieczu. Budowa kopalń i zakładów przeróbczych (płuczek) oraz hut produkujących cynk rozpoczęła się na skalę przemysłową w pierwszej połowie XIX w. Powstały wówczas kopalnie „Anna”, „Kawia Góra”, „Leonidas” oraz płuczka „Zakawie” i „Strzemieska”. Likwidacja zakładów rozpoczęła się w latach 70. XIX w. Bezskuteczne próby reaktywowania górnictwa miały miejsce w latach 20. XX w. Dziedzictwo górnicze w Strzemieszycach zostało udostępnione dla turystów. W tym roku (2021) wyznaczono tu nowy Szlak Kruszcowy. Trasa uzupełniona jest tablicami informacyjnymi.


Słowa kluczowe


krajobraz górniczy; dziedzictwo techniki; szlak edukacyjny

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Armand D. L. 1980: Nauka o krajobrazie. Podstawy teorii i metody logiczno-matematyczne, PWN, Warszawa

Czarnocki S., 1908: Budowa geologiczna utworów węglowych w zagłębiu Dąbrowskim, „Przegląd Górniczo-Hutniczy”, nr 4, ss. 93-95; nr 6, ss. 155-159; nr 7, ss. 177-180; nr 8, ss. 211-214; nr 9, ss. 237-240; nr 10, ss. 273-277; nr 11, ss. 318-319; nr 12, ss. 331-335; nr 14, ss. 383-387; nr 15, ss. 413-416; nr 16, ss. 442-445; nr 17, ss. 469-471; nr 21, ss. 588-589; nr 23, ss. 648-650

Degórski M., 2005: Podstawy teoretyczne systemowego ujęcia badań środowiska przyrodniczego i ich znaczenie dla rozwiązań aplikacyjnych [w:] M. Strzyż, A. Świercz (red.), Środowisko przyrodnicze, jako przedmiot badań interdyscyplinarnych: teoria i praktyka. Ogólnopolska konferencja naukowa, Busko Zdrój - Pińczów, 2-4.06.2005 r., Inst. Geogr. Akad. Św., Kielce, ss. 55-56

Haber W., 2004: Landscape ecology as abridge from ecosystems to human ecology, „Ecological Research”, vol. 19, ss. 99-106

Hempel J., 1856: Karta geognostyczna zagłębia węglowego w Królestwie Polskiem, ułożona z rozkazu dyrektora górnictwa Jenerała Majora Szenszyna. Skala 1:20000. Litogr. M. Fajans, Warszawa

Kondracki J., Richling A., 1983: Próba uporządkowania terminologii w zakresie geografii fizycznej kompleksowej, „Przegląd Geograficzny”, z. 1, ss. 201-217

Łabęcki H., 1860: O karcie i z powodu karty geognostycznej Zagłębia Węglowego w Królestwie Polskiem, wykonanej przez Jana Hempla, „Biblioteka Warszawska”, z. 1, ss. 440-447

Myga-Piątek U., 2000: Problemy ochrony krajobrazów regionu górnośląskiego na tle polityki ochrony przyrody i dóbr kultury województwa śląskiego. [w:] Środowisko przyrodnicze regionu górnośląskiego – stan poznania, zagrożenia i ochrona. Uniw. Śl., Wydz. Nauk o Ziemi, Sosnowiec, ss. 63-71

Nita J., Myga-Piątek U., 2006: Krajobrazowe kierunki zagospodarowania terenów pogórniczych, „Przegląd Geologiczny”, nr 3, ss. 256-262

Richling A., 1992: Krajobraz w ujęciu nauk geograficznych. [w:] L. Ryszkowski L., Bałazy S. (red.), Wybrane problemy ekologii krajobrazu. Poznań, ss. 27-39

Wójcik A. J., 2006: Jan Hempel – górnik i geolog – autor „Mapy geognostycznej zagłębia węglowego...” (1856r.), Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej nr 117, Seria Studia i Materiały, nr 32, „Dziedzictwo i historia górnictwa oraz możliwości wykorzystania pozostałości dawnych robót górniczych”, ss. 349-360

Wójcik A. J., 2007: Jubilee of Jan Hempel’s „Geognostic map of coalfield in Polish Kingdom”. [w:] Kokowski M. (red.), The Global and the Local: The History of Science and the Cultural Integration of Europe. Proceedings of the 2nd ICESHS. Cracow, Poland, September 6-9, 2006, ss. 905-912


Odniesienia

  • Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.


Copyright (c) 2021 Andrzej J. Wójcik


Copyright ©  Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642