Dzieje i dziedzictwo reformacji luterańskiej w Polsce jako potencjał i przedmiot turystyki religijnej

Armin Mikos von Rohrscheidt, Joanna Szczepankiewicz-Battek

Abstrakt


Przedmiotem opracowania jest turystyczny potencjał materialnych
i niematerialnych świadectw dziedzictwa luterańskiego na terytorium Polski. Kontekst dla genezy, zmiennych losów i dzisiejszego znaczenia poszczególnych zasobów i walorów tworzy obszerny zarys historyczny, obejmujący niemal pięćsetletnią historię tego odłamu protestantyzmu i jego wyznawców w różnych organizmach państwowych. Poszczególne miejsca, obiekty i artefakty zostają zestawione, usystematyzowane oraz poddane analizie pod kątek dostępności, elementów interpretacji i niezbędnych usług turystycznych w otoczeniu. Na tej podstawie zostaje zaproponowany program wyprawy tematyzowanej na dzieje i dziedzictwo luteran, obejmujący wybrane epizody, środowiska, obiekty i kolekcje. W ramach przygotowywania tego programu podjęto szereg ustaleń z gospodarzami, umożliwiających konstrukcję jego lokalnych modułów. Dalej idącym postulatem Autorów jest wyznaczenie i powołanie do życia szlaku kulturowego tematyzowanego na dziedzictwo luterańskie jako trwałej propozycji turystyki religijnej oraz niezależnych od niego samodzielnych regionalnych „stacji” umożliwiających konfrontację turystów z jego wybranymi miejscami i aspektami, dla których zidentyfikowano potencjalne atrakcje i określono poziom ich dostępności.


Słowa kluczowe


turystyka religijna; turystyka kulturowa; reformacja luterańska; dziedzictwo

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Adenauer E. A., 2014, Das christliche Schlesien 1945/46. Beiträge zu Theologie, Kirche und Gesellschaft im 20. Jahrhundert, Bd. 22., Lit, Münster-Berlin

Augusiewicz S., Jasiński J., Oracki T., 2005, Wybitni Polacy w Królewcu. XV-XX wiek, Littera, Olsztyn

Banaś P., 1971, Studia nad śląską architekturą protestancką 2. połowy XVII wieku, „Roczniki Sztuki Śląskiej”, 8, s. 35-123

Banaszak M., 1989, Historia Kościoła Katolickiego, t. 3, Czasy nowożytne, Warszawa

Besier G., 1983, Altpreussische Kirchengebiete auf neupolnischem Territorium, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen

Bieniek M., 2010, Wielokulturowe dziedzictwo oraz losy ludności Warmii i Mazur po 1945 roku - przegląd tematyki i literatury przedmiotu pod kątem nauczania dziejów regionu, „Przegląd Wschodnioeuropejski”, Nr 1, s. 267-295

Birecki P., 2014, Ewangelickie budownictwo kościelne w Prusach Zachodnich. Relacje między państwem a Kościołem ewangelicko-unijnym, Wydawnictwo UMK, Toruń. Brakelmann G., 2008, Christsein im Widerstand. Helmuth James von Moltke. Einblicke in das Leben eines jungen Deutschen, Lit, Berlin/Münster 2008

Borowicz D., 2004, Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II Wojny Światowej, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław

Bukowski J., 1886, Dzieje Reformacyi w Polsce, od wejścia jej do Polski aż do jej upadku, t. 2, Anczyc Kraków

Conrads N., 1971, Die Durchführung der Altranstädter Konvention in Schlesien 1707–1709, Böhlau, Köln/Wien

Dekret Prezydenta RP z dnia 25.11. 1936 o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. RP Nr 88, rok 1036, poz. 613

Forum Gnieźnieńskie 2013, Gnieźnieńskie Forum Ekspertów Turystyki Kulturowej, Perspektywy rozwoju turystyki pielgrzymkowej, religijnej i kulturowej na terenie Polski i w Europie, „Turystyka Kulturowa” Nr 12, s. 47-56

Gastpary W., 1979, Historia Kościoła w Polsce, ChAT, Warszawa

Gundermann I. (red.), 2013, Evangelische Kirche der preußischen Union 1817–2003, Ev. Zentralarchiv in Berlin, Berlin

Harasimowicz J., 2004, Ewangelicka architektura i sztuka kościelna na ziemiach polskich, [w:] Below J., Legendź M.(red.), Świadectwo wiary i życia. Kościół luterański w Polsce wczoraj i dziś, Augustana, Bielsko-Biała, s. 113-133

Harasimowicz J., 2010, Reformacja na Śląsku z perspektywy historii religii i historii sztuki, „Quart” Nr 18, s. 3-16

Herzig A., 2015, Geschichte Schlesiens. Vom Mittelater bis zum Gegenwart, C.H.Beck, München

Historia Polski w liczbach, GUS ,Warszawa, 1993

Hornig E., 1977, Die Bekennende Kirche in Schlesien. 1933-1945. Geschichte und Dokumente, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen

Kaczmarczyk Z., 1945, Kolonizacja niemiecka na wschód od Odry, W. Instytutu Zachodniego, Poznań

Konfederacja warszawska 1573 roku wielka karta polskiej tolerancji, M. Korolko, J. Tazbir (opr), 1980, IW PAX, Warszawa

Kiec O., 2009, Parafia ewangelicka w Starołęce i Krzesinach (1907-1945) [w:] „Kronika miasta Poznania”, t. 4/2009, s. 291-302

Kot S., 1921, Pierwsza szkoła protestancka w Polsce. Z historii wpływów francuskich na kulturę polska, „Reformacja w Polsce”, Nr 1, s. 15-34

Krebs B., 1998, Państwo Naród Kościół. Biskup Juliusz Bursche a spory o protestantyzm w Polsce w latach 1917–1939, Augustyna, Bielsko-Biała 1998

Krysiak D. 2010, Ewangelicy w Mikołajkach: dzieje parafii ewangelicko-augsburskiej w latach 1945-2007, Retman, Dąbrówno

Kumor J. 1984, Historia Kościoła, cz. 5. Czasy nowożytne, RW KUL, Lublin

Kurdybacha Ł., 1957, Działalność Jana Amosa Komeńskiego w Polsce, PZWS, Warszawa

Kurkiewicz M., 2004, Reformacja na ziemiach polskich, „Semper Reformanda” www.magazyn.ekumenizm.pl

Leo J., Dzieje Prus, Metropolia Warmińska, Olsztyn, 2008

Leśne kościoły. Miejsca tajnych nabożeństw ewangelickich w Beskidzie Śląskim, 2009, Augustana, Bielsko-Biała

Maciuszko J. T., 2004, Kościół luterański w Polsce od XVI do XX wieku, [w:] Below J., Legendź M. (red), Świadectwo wiary i życia. Kościół luterański w Polsce wczoraj i dziś, Augustana, Bielsko-Biała, s. 56-103

Mazurski K.R., 1989, Powojenne losy kościołów ewangelickich na Dolnym Śląsku i Ziemi Kłodzkiej, Informator Krajoznawczy Oddziału Wrocławskiego PTTK, Wrocław, cz. I, z.55, s. 10-20; cz. II, z. 56, s. 56, s. 13-36

Mazurski K.R., 1990, Powojenne losy kościołów ewangelickich na Dolnym Śląsku i Ziemi Kłodzkiej, Informator Krajoznawczy Oddziału Wrocławskiego PTTK, Wrocław, cz. III, z. 57, s. 29-33; cz. IV, z. 58, s. 31-39

Meier K., 2001, Kreuz und Hakenkreuz. Die evangelische Kirche im Dritten Reich, C.H. Beck, München

Manitius A., 2016, Ks. Gustaw Manitius, Pastor ewangelicki, męczennik za wiarę i polskość, Wyd. Adam Marszałek, Toruń

Metaxas E., 2012, Bonhoeffer. Prawy człowiek i chrześcijanin przeciwko Trzeciej Rzeszy, Salwator, Kraków 2012

Mikos v. Rohrscheidt A., 2010, Wykorzystanie średniowiecznych obiektów obronnych w Polsce w ramach różnych form turystyki kulturowej, ”Turystyka Kulturowa” Nr 6, s. 4-25

Mikos v. Rohrscheidt A., 2012, Koordynacja turystycznych szlaków tematycznych – analiza wybranych systemów polskich i europejskich, „Turystyka Kulturowa” Nr 1, s. 35-61

Mikos v. Rohrscheidt A., 2013, Religia jako przedmiot poznawczych zainteresowań turysty. Analiza fenomenu i oferty kulturowej turystyki religijnej, „Turystyka Kulturowa” Nr 5 s. 86-102

Mikos v. Rohrscheidt A., 2016, Analiza programów imprez turystycznych jako podstawa typologii uczestników turystyki religijnej, „Folia Turistica” Nr 39, s. 65-99

Pieradzka K., 1936, „Jan Boner” [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 2 z. 4, Kraków

Różycki P., 2016, Turystyka a pielgrzymowanie, WAM Kraków

Stegner T., 1989, Polonizacja Niemców-ewangelików w Królestwie Polskim 1815-1914, „Przegląd Historyczny”, Nr 80/2, s. 301-315

Sörries R., 2008, Von Kaisers Gnaden. Protestantische Kirchenbauten im Habsburger Reich, Böhlau, Köln-Weimar-Wien

Szczepankiewicz-Battek J., 2005, Kościoły protestanckie i ich rola społeczno-kulturowa, Silesia s.c., Wrocław

Szczepankiewicz-Battek J., 2010a, Chata śląska jako przestrzeń kształtująca tożsamość narodową, religijną i kulturową, w: Krawiec-Złotkowska K. (red.), Rzeczpospolita domów. Cz. II. Chaty, Akademia Pomorska w Słupsku, Słupsk, s. 325-352

Szczepankiewicz-Battek J., 2015, Kościoły ucieczkowe i graniczne w krajobrazie kulturowym pogranicza śląsko-łużyckiego i ziemi legnickiej, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, vol. 4, s. 291-311

Szczepankiewicz-Battek J., Protestancka koncepcja miejsca świętego, 2010b, [w:] Kroplewski Z., Panasiuk A. (red.), Turystyka religijna, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, s. 77-85

Szczepankiewicz-Battek J., 1996, Protestantyzm na Śląsku. Geografia, demografia, kultura, Silesia, Wrocław

Szczepankiewicz-Battek J., Battek M. J., 2010, Projektowany Szlak Legnickiej Reformacji jako element wielokulturowości regionu, [w:] Szczepankiewicz-Battek J., Dąbrowska M. (red.) Turystyka kulturowa w świetle badań interdyscyplinarnych, Legnica, s. 125-136

Szturc J., 1998, Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX wieku, Augustana, Bielsko-Biała

Rusiński W., 1947, Osady tzw. "Olędrów" w dawnym województwie poznańskim, PAU Kraków

Tazbir J., 2009, Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce w XVI-XVII w., Iskry, Warszawa

Traktat wieczystej przyjaźni pomiędzy Rosją a Rzecząpospolitą (1768); Volumina legum. Tom VII, 573, Wyd. J. Ochryzka, Petersburg 1860

Weczerka H. (red.), 1977, Handbuch der historischen Stätten. Schlesien, Kröner, Stuttgart

Wegner T., 2003, Juliusz Bursche biskup w dobie przełomów, Augustyna, Bielsko-Biała

Zeler B., 2004, Literatura ewangelicka, [w:] Below J., Legendź M., Świadectwo wiary i życia. Kościół luterański w Polsce wczoraj i dziś, Augustana, Bielsko-Biała, s. 106-111

www.bik.luteranie.pl – serwis informacyjny Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP

www.chat.edu.pl/teologia (Wydział Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej)

www.dawnytczew.pl (statystyki historyczne miasta Tczewa)

www.luter2017.pl/kosciol - Portal Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce

www.powiatkluczborski.pl – portal samorządowy

www.zabytek.pl/pl/obiekty/kosciol-ewangelicki-pw-zlobka-pana-jezusa-kripplein-christi-2867 (opis historyczny kościoła we Wschowie, NiD, 2014, opr. M. Kłaczowska)

www.zwiastun.pl – Zwiastun Ewangelicki, organ prasowy Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP


Odniesienia

  • Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.


Copyright (c) 2017 Armin Mikos von Rohrscheidt, Joanna Szczepankiewicz-Battek


Copyright ©  Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642