W pogoni za sensacją. Kulturowy wymiar mrocznej turystyki (dark tourism)

Janina Hajduk-Nijakowska

Abstrakt


Wychodząc z założenia, że wszelkie katastrofy, zarówno przyrodnicze, jak i spowodowane przez człowieka, mają kulturowy wymiar, w artykule skoncentrowałam się nie na samych miejscach tragicznych naznaczonych śmiercią i krwią, ale na kształtowaniu się wyobrażeń związanych z tymi miejscami w efekcie kontaktu z nimi turystów. Śledzę zatem proces mityzacji, a nawet sakralizacji „czarnych miejsc” (black spots), funkcjonowania wyobrażeń na temat katastrofy (w Czarnobylu czy w Smoleńsku), które determinują wszystkie następne zachowania wobec kolejnych katastrof. Zwracam uwagę na źródła popularności mrocznej turystyki (dark tourism) oraz kreowania przez media potrzeby przeżywania mocnych wrażeń. Współczesna mediatyzacja turystyki wzmaga zainteresowania wszelkimi wstrząsającymi kryzysowymi wydarzeniami (np. powodzie, huragany), a jednocześnie kształtuje postawy „współuczestnictwa” w tragicznych wydarzeniach, promując postawę „widza-reportera”. W konkluzji artykułu stwierdzam, że doświadczenia turystyczne są bardzo zróżnicowane, ponieważ, będąc wytworami kulturowymi, uzależnione są od sposobu rozumienia i przeżywania świata.

Słowa kluczowe


mroczna turystyka; mityzacja „czarnych miejsc”; mediatyzacja katastrof

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


„Dziennik Zachodni” z 01.08.1997 (skrót DZ)

„Gazeta w Opolu” 4.01.2002 (skrót GwO)

„Gazeta Wyborcza” 30.04- 3.05.2010 (skrót GW)

„Nasz Dziennik” 10.04.2010, wydanie specjalne (skrót ND)

„Nowa Trybuna Opolska” 18.07.1997 (skrót NTO)

„Rzeczpospolita” 27.08.1997 (skrót RP)

Aleksijewicz S., 2012, Czarnobylska modlitwa. Kronika Przyszłości, przeł. J. Czech, Wyd. Czarne, Wołowiec

Allan S., 2008, Newsy w sieci. Internet i dziennikarstwo, przekł. A. Sadza, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków

Banaszkiewicz M., 2015, Tanatoturystyka: doświadczenie, pamięć, etyka, „Politeja”, nr 35, s. 91-104

Banaszkiewicz M., Duda A., 2018, To be a S.T.A.L.K.E.R. On architecture, computer games and tourist experience in the Chernobyl Exclusion Zone, [w:] M. Gravari-Barbas, N. Graburn, Architecture and Tourism: fictions, simulacra, virtualities, Routledge, London-New-York, wersja robocza.

Banaszkiewicz M., Kruczek Z., Duda A, 2017, The Chernobyl Exclusion as a Tourist Attractions. Reflections on the Turistification of the Zone, „Folia Turistica” nr 44, s. 145-169. DOI: 10.5604/01.3001.0010.8736

Barański J., 2011, Mistyczny wymiar powodzi, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne” t. 39, s. 37-44

Barthes R., 2000, Mitologie, przeł. A. Dziadek, Wydawnictwo KR, Warszawa

Baudrillard J., 2005, Duch terroryzmu. Requiem dla Twin Towers, przeł. R. Lis, Wydawnictwo Sic! Warszawa

Bauman Z., 2006, Społeczeństwo w stanie oblężenia, przeł. J. Margański, Wyd. Sic! Warszawa

Burszta J., 1974, Kultura ludowa – kultura narodowa. Szkice i rozprawy, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa

Bystroń J. S., 1930, Polacy w Ziemi Świętej, Syrji i Egipcie 1147-1914, Księgarnia Geograficzna Orbis, Kraków

Cataluccio F. M., 2013, Czarnobyl, przeł. P. Bravo, Wyd. Czarne, Wołowiec

Chmielewski P., 2002, Kilka uwag o kryzysach i ich badaniu, [w:] P. Chmielewski, T, Krauze. W. Wesołowski (red.) Kultura, osobowość, polityka, Wyd. „Scholar”, Warszawa

Czapiga M., 2010, Mitologia miejsc opuszczonych: Czarnobylska zona, „Literatura Ludowa”, nr 2(54), s. 39-47

Dayan D., Katz E., 2008, Wydarzenia medialne. Historia transmitowana na żywo, przeł. A, Sawisz, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa

Duda A., 2016, Turystyka szoku – między sensacją a empatią. 9/11 studium przypadku, „Folia Turistica”, nr 39, Kraków, s. 241-260

Eco U., 1996, Przejrzystość utracona, przeł. P. Sawa [w:] U. Eco, Semiologia życia codziennego, Wyd. Czytelnik, Warszawa

Gerndt H., 1990, Kulturvermittlung. Modellüberlegungen zur Analyse eines Problemkomplexes am Beispiel des Atomunglücks von Tschernobyl, „Zeitschrift für Volkskunde”, nr 86

Goban-Klas T., 2009, Media i terroryści. Czy zastraszą nas na śmierć?, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków

Grochowski P., 2008, XVI-wieczna pieśń o trzęsieniu ziemi, oberwaniu chmury i deszczu „meteorytów” w Toruniu, [w:] H. Czachowski, A. Mianecki (red.), Do Torunia kupić kunia, Wyd. PTL Oddział Toruński, Toruń

Hajduk-Nijakowska J. 2010, Teoria spiskowa jako gatunek legendy miejskiej (w:) K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara (red) Zmowa, intryga, spisek. O tajnych układach w strukturze codzienności, „Stromata Anthropologica 6”,Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2010, s. 285-305

Hajduk-Nijakowska J., 2005, Żywioł i kultura. Folklorystyczne mechanizmy oswajania traumy, Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole

Hajduk-Nijakowska J., 2008, Świat po Czarnobylu. Kulturowe kreowanie wyobrażeń na temat katastrofy, [w:] W. Pawluczuk, S. Zagórski, Czego się boimy?, Wyd. Stopka, Łomża, s. 223-237

Henzler M., Dziadul J., Urbanek M., 1997, Spod wody, „Polityka”, nr 29.

Hilbk M., 2012, Czarnobyl Baby. Reportaże z pogranicza Ukrainy i Białorusi, przeł. B. Tarnas, Wyd. carta blanca, Warszawa

http://bispol.com/czarnobyl-tour.com [4.04.2018]

http://lubczasopismo.salon24.pl/tsunami/podst/286527,niech-sie-swieci-katastrofa [15.08.2011]

Karpiuk A. Popławski A., 2017, Mroczna turystyka w cieniu atomu. Zwiedzanie Fukushimy, „Przegląd Humanistyczny”, nr 1, s. 181-191

Kloch Z., 2006, Medialny opis tragedii. O relacjach prasowych na temat ataku na WTC, „Pamiętnik Literacki”, t. 97, nr 1, s. 159-188

Kosiński D., 2013, Teatra polskie. Rok katastrofy, Wyd. Znak, Warszawa-Kraków

Kowalski P., 2002, Odeseje nasze byle jakie. Droga, przestrzeń i podróżowanie w kulturze współczesnej, Wydawnictwo Atla2, Wrocław

Kruczek Z., 2017, Czarnobyl - od katastrofy do kreowania atrakcji w strefie zamkniętej, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 473, s. 317-324

Krzyżanowski J., 1980,Ulotki kramarskie, [w:] Szkice folklorystyczne, t. II, W kręgu pieśni, W kręgu baśni, Wydawnictwo Literackie, Kraków

Łukasiewicz P., 1987, Niesformalizowany obieg komunikowania jako instytucja społeczna, „Przegląd Socjologiczny”, t. 40

MacCannell D., 2002, Turysta. Nowa teoria klasy próżniaczej, przeł. E. Klekot, A. Wieczorkiewicz, Wyd. „Muza”, Warszawa

Maj A., 2002, Oko podróżujące: dwa doświadczenia percepcyjne. O roli mediów w podróży, [w:] E. Wilk, I. Kolasińska-Pasterczyk (red.), Nowa audiowizualność – nowy paradygmat kultury?, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 101-109

Mateja M., 2015, Między newsem a mitem. Prasa wobec śmierci polityka, Wyd. UMCS, Lublin

Mroziewicz K., 2004, Dziennikarz w globalnej wiosce, WSiP SA, Warszawa

Ossowski S.,1949, U podstaw estetyki, wyd. 2 zmienione, Wyd. Czytelnik, Warszawa

Paradowska J., 2010, Worek z symbolami, rozmowa pożałobna, „Polityka” 02.05

Podemski K., 2004, Socjologia podróży, Wyd. Naukowe UAM, Poznań

Popiel M., 2012, Dark tourism jako element innowacyjności biur podróży, „Przedsiębiorczość i Edukacja” Vol. 8, Rola przedsiębiorczości w edukacji, Kraków

Postman N., 2002 Zabawić się na śmierć. Dyskurs publiczny w epoce show-businessu, przeł. L. Niedzielski, Wyd. „Muza”, Warszawa

Rakowicz P., 2017, Tanatoturystyka – niekonwencjonalne wycieczki do opuszczonego miasta Prypeć. Perspektyuwa socjologiczna, „Misceallanea Anthropologica et Sociologica”, nr 18(2), s. 207-219

Rojek M., 1997, Indexing, Dragging and the Social Construction of Tourist Sights, [w:] Ch. Rojek, J. Urry (ed.), Touring Cultures. Transformations of Travel and Theory, Routledge, London [cyt. za: Podemski 2004]

Rosiak-Zięba W., 2017, Radiofobia w świecie plotki. Katastrofa w Czarnobylu a wybuchy paniki we współczesnej Polsce, „Przegląd Humanistyczny”, nr 1, s. 139-146

Sendyka P., 2013, Narodziny „mitu smoleńskiego”, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne”, t. 41, s.43-50

Szczepański W., 2017, „Gdzie jest ta brzoza?” To najczęstsze pytanie uczestników wycieczek na miejsce katastrofy smoleńskiej, (http://natemat.pl/u/2889,wlodzimierz-szczepański [18.04.2018]

Tanaś S., 2006, Tanatoturystyka – kontrowersyjne oblicze turystyki kulturowej, „Peregrinus Cracoviensis”, z. 17. s. 85-100

Thurnell-Read T. P., 2009, Engaging Auschwitz: an analysis of young travellers’ experiences of Holocaust Tourism, “Journal of Tourism Consumption and Practice” 1(1), s. 26-52.

Urry J., 2007, Spojrzenie turysty, przeł. A. Szulżycka, Wyd. PWN, Warszawa

Uszyński J., 2002, Atak terrorystyczny na Amerykę – strategie widowiska informacyjnego, [w:] Zamach 11 września: Wybór publikacji. Materiały III Konferencji Mediów Publicznych, „Media wobec terroryzmu”, Kraków

www.gazetalubuska.pl/powodz-w-lubuskiem-tak-bylo-w-2010-roku [15.08.2011]

www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/zdobyty-za-cene-wielkiej-odwagi,132491.html [19.04.2018]

www.tysol.pl/a5989-Relikwie-smolenskie-na-Jasnej-Gorze-To-pomnik-dla-wszystkich-ofiar-katastrofy- [19.04.2018]

www.wspolczesna.pl/katastrofa-w-smolensku/art./5714258.smolensk-nowy-kierunek-wycieczek-turystycznych.id.t.html [31.03.2018]




DOI: http://dx.doi.org/10.62875/tk.v3i0.944

Odniesienia

  • Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.


Copyright (c) 2018 Janina Hajduk-Nijakowska

Instytucja sprawcza:

Instytut Sportu, Turystyki i Żywienia Uniwersytetu Zielonogórskiego

      

Logo UZ / Biuro Promocji

 
 
 
 
 
 

Bazy czasopism


Copyright ©  Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642