Interpretacja dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego w turystyce parków krajobrazowych

Beata Raszka, Krzysztof Kasprzak

Abstrakt


Funkcjonowanie parków krajobrazowych w Polsce i ich rola w ochronie krajobrazu są stale nieokreślone i niewystarczające. Mimo dużego potencjału nadal nie mogą one skutecznie chronić krajobrazu ze względu na brak odpowiednich przepisów prawnych w zakresie planowania przestrzennego oraz możliwości prowadzenia na ich terenie działań ochronnych. Dla znacznej części społeczności lokalnych park krajobrazowy jest instytucją, która głównie ogranicza ich rozwój. W sytuacji bardzo niezadawalającego stanu prawnego parków krajobrazowych i niewielkich możliwości działań administracyjnych i finansowych ich ochrona w tle idei zrównoważonego rozwoju jest wręcz iluzoryczna. W województwie wielkopolskim energia społeczna zużywana jest na obronę idei tworzenia parków, a nie na odpowiednie nimi gospodarowanie. Istniejące plany ochrony parków krajobrazowych województwa wielkopolskiego nie ujmują wprost zagadnień interpretacji dziedzictwa oraz całościowej problematyki ochrony obiektów kulturowych. Jednak przy ich sporządzaniu oceniono także walory krajobrazowe i wartości kulturowe oraz opracowano koncepcję ich ochrony. Na obszarach objętych ochroną w parkach krajobrazowych wzmocnieniem ochrony krajobrazu mogą być ustalenia audytu krajobrazowego. Stanowi on narzędzie polityki przestrzennej w zakresie krajobrazu ukierunkowanej na jego ochronę, gospodarkę i planowanie, m.in. wskazanie krajobrazów priorytetowych. Wszystkie te działania mogą przekładać się na ofertę turystyczną realizowaną w parkach krajobrazowych, uwzględniającą zarówno dziedzictwo przyrodnicze, jak i kulturowe.


Słowa kluczowe


dziedzictwo przyrodniczo-kulturowe; park krajobrazowy; audyt krajobrazowy; plan ochrony

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Audyt krajobrazowy województwa wielkopolskiego, Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego, Poznań, 2023

Bajerska A., 2014, Paryż w polskich powieściach XIX wieku – obrazowanie i kształtowanie przestrzeni miejskiej, [w:] M. Kostrzewa i B. Malec (red.), Uniwersytet Marie Curie-Skłodowskiej, s. 19-25

Duda M., 2020, Wykorzystanie metod socjologii wizualnej w geograficznych badaniach przestrzeni miejskiej – analiza fotografii wykonanych przez turystów w Łodzi, „Konserwatorium Wiedzy o Mieście”, 5 (33), s. 125-140

Gaweł Ł. 2016, Zarządzanie obiektami UNESCO, [w:] J. Hochleitner |(red.), Wyzwania turystyki kulturowej w Malborku, Muzeum Zamkowe w Malborku, s. 45-53

Grębecka W., 2010, Problem ochrony rodzimego krajobrazu a tożsamość narodowa, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 55/3-4, s. 249–266

Jakiel M., 2014, Problemy funkcjonowania parków krajobrazowych – na przykładzie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie, [w]: K. Kołodziejczyk, D. Chylińska, A. Zaręba (red.), Krajobraz jako nośnik idei. Ujęcie analityczne, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, Studia Krajobrazowe, Wrocław, IVB, s. 187-200

Kamiński J., Podgórska A., Roszak C., 2021, Zastosowanie regionalizacji fizycznogeograficznej w audycie krajobrazowym województwa wielkopolskiego, [w:] A. Macias, S. Bródka (red.), Regiony fizycznogeograficzne województwa wielkopolskiego, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 329-343

Kasprzak K., Raszka B., 2021, Ochrona krajobrazu w Europie na progu XX w. Uwagi do badań, „Biul. Park. Krajobraz. Wielkopolski”, 28 (30), s. 73-74

Kasprzak K., Raszka B., 2022, Pierwsze parki krajobrazowe w środkowej Wielkopolsce, „Biul. Park. Krajobraz. Wielkopolski”, 29 (31), s. 93-109

Kasprzak K., Raszka B., 2022, Ochrona przestrzeni parków krajobrazowych – teoria i praktyka, [w:] J. Sikora, K. Zimniewicz (red.), Zarządcze i ekonomiczne zagadnienia działalności parków krajobrazowych w Polsce, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra, s. 91-118

Kolbuszewski J., 1987, Ochrona przyrody i kultura, [w:] Przyroda i kultura, Liga Ochrony Przyrody, Warszawa, s. 9-26

Knioła K., 2021, Audyt krajobrazowy – narzędzie w ochronie parków krajobrazowych, „Biul. Park. Krajobraz. Wielkopolski”, 28 (30), s. 29-39

Oliński P., Wojciech Piasek W. (red.), 2018, Historia – klimat – przyroda. Perspektywa antropocentryczna, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń

Oliński P., Kleśta-Nawrocki R., Piasek W., 2022, Bariery – możliwości – wyzwania. Środowisko przyrodnicze na przestrzeni dziejów, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń

Oliński P., Piasek W., Piętka R. (red.), 2020, Interpretacje przyrody w przeszłości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Seria: Natura – Homines – Historia. Studia środowiskowe, Toruń

MacCanell D. 2011, The ethics of sightseeing, London: University of California Press

Maciantowicz M. 2018, Ścieżka geoturystyczna Dawna Kopalnia Balbina – ważny obiekt edukacyjny w pierwszym w Polsce Światowym Geoparku UNESCO Łuk Mużakowa, [w]: S. Graja-Zwolińska, A. Spychała, M. Maćkowiak (red.), Edukacja ekologiczna w rozwoju turystyki na obszarach przyrodniczo cennych. Zbiór dobrych praktyk, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 67-80

Magnason A.S., 2020, O czasie i wodzie, Karakter, Kraków

Matuszkiewicz W., 1991, Szata roślinna, [w:] L. Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 445-494

Matuszkiewicz J.M., 1993, Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne Polski, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN”, nr 158

Pawlikowski J. G., 1938, O lice ziemi. Wybór pism, Wydawnictwo Państwowej Rady Ochrony Przyrody, Warszawa

Pawlikowski J.G., 1987, Kultura a natura, [w:] Przyroda i kultura, Liga Ochrony Przyrody, Warszawa, s. 51-75

Picazo P., Moreno-Gil S., 2019, Analysis of the projected image of tourism destinations on photographs: A literature review to prepare for the future, „Journal of Vacation Marketing”, 25 (1), s. 3-24

Plit J., 2016, Krajobrazy kulturowe i ich przemiany, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN”, nr 253

Raszka B., Kasprzak K., 2023, Park krajobrazowy w Dolinie Mogilnicy – zapomniana propozycja. Niemoc gospodarki przestrzennej, „Biul. Park. Krajobraz. Wielkopolski”, w druku

Richling A., Ostaszewska K. (red.), 2005, Geografia fizyczna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2022, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa

Schubert T., 2006, Park krajobrazowy – zagrożona forma ochrony przyrody, „Biul. Park. Krajobraz. Wielkopolski”, 12 (14), s. 40-55

Skrobot W., 2020, Zintegrowane wartości przyrodniczo-kulturowe Wzgórz Dylewskich. W stronę Centrum Interpretacji Dziedzictwa w Glaznotach, „Turystyka Kulturowa”, 3 (114), s. 154-178

Smith M., 2003, Issues in cultural tourism studies, London: Routledge

Sommer J. (red.), 1994, Prawo ochrony przyrody. Komentarz, Wydawnictwo Prawo Ochrony Środowiska, seria komentarze: 11, Wrocław

Sommer J. (red.), 1995, Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska. Komentarz, Wydawnictwo Prawo Ochrony Środowiska, seria komentarze: 17, Wrocław

Sontag S., 1978, On photography, New York: Farrar, Strauss and Giroux

Springer F., 2020, Wanna z kolumnadą. Reportaże o polskiej przestrzeni, Karakter, Kraków

Starkel L. (red.), 1991, Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Tilden F., 2019, Interpretacja dziedzictwa, Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT, Poznań

Weiner J., 2020, Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa

Zygmańska B., 2018, Tatry polskie i słowackie, Wydawnictwo SBM, Warszawa

Akty prawne

Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji, Dz. U. 1976 Nr 32 poz. 190

Europejska Konwencja Krajobrazowa sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 r., Dz. U. z 2006 r. Nr 14, poz. 98

Oświadczenie rządowe z dnia 14 września 1976 r. w sprawie ratyfikacji przez Polską Rzeczpospolitą Ludową Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjętej w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji, Dz. U. 1976 Nr 32 poz. 191

Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o ochronie przyrody, Dz. U. Nr 31, poz. 274

Ustawa z dnia 7 kwietnia 1949 r. o ochronie przyrody, Dz. U. Nr 25, poz. 180

Ustawa z dnia 25 stycznia 1958 r. o radach narodowych, Dz. U. Nr 5, poz. 16

Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska, Dz. U. Nr 3, poz. 6

Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o ochronie przyrody, Dz. U. Nr 114, poz. 492

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, tj.: Dz. U. z 2022 r. poz. 503, z późn. zm

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, tj.: Dz. U. z 2022 r., poz. 840, z późn. zm

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, tj.: Dz. U. z 2022 r. poz. 916, z późn. zm

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu, Dz. U. poz. 774, z późn. zm

]Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących, tj.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1538, z późn. zm

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania za pomnik historii, Dz. U. Nr 102, poz. 1059

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 stycznia 2019 r. w sprawie sporządzania audytów krajobrazowych, Dz. U. poz. 394

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody, Dz. U. Nr 94, poz. 794

Rozporządzenie Nr 4/05 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 4 kwietnia 2005 r. w sprawie planu ochrony Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka, Dz. Urz. Woj. Wielkop. Nr 49, poz. 1527

Rozporządzenie Nr 4/9 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 3 czerwca 2009 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Parku Krajobrazowego Promno, Dz. Urz. Woj. Wielkop. Nr 130, poz. 2138

Uchwała Nr LI/1000/23 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 27 marca 2023 r. w sprawie: uchwalenia Audytu krajobrazowego województwa wielkopolskiego

Materiały niepublikowane

Program Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego do roku 2030, EKOSTANDARD Pracownia Analiz Środowiskowych, Suchy Las, Poznań, 2020

Program ochrony środowiska przyrodniczego na obszarze województwa poznańskiego do 2010 roku (projekt), Urząd Wojewódzki w Poznaniu Wydział Ochrony Środowiska, Wydawnictwo Fundacja PUK Polskie Urządzenia Komunalne, Poznań, czerwiec 1992 (opracował: Alfred Kaniecki, współpraca: Andrzej Chańko, Krzysztof Kasprzak)

Programu Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2019, Arcadis, Warszawa – Poznań, 2010

Netografia

Białowieża Forest, https://whc.unesco.org/en/list/33, data pobrania: 5.06.2023

Paulina Biskup, „Lex deweloper” obowiązuje już trzy lata i… nie działa? Konsekwencje specustawy mieszkaniowej, 09.03.2022, https://yanokhipoteczny.pl/lex-deweloper-obowiazuje-juz-trzy-lata-i-nie-dziala-konsekwencje-specustawy-mieszkaniowej/, data pobrania: 15.06.2023

Paweł Janczaruk, Interpretacja fotografii, 12.08.2015,

https://besaofotografii.wordpress.com/2015/08/12/interpretacja-fotografii/, data pobrania: 5.06.2023

Paweł Janczaruk, Krytyka fotografii – dyskusja, 29.08.2015,

https://besaofotografii.wordpress.com/2015/08/29/krytyka-fotografii-dyskusja/, data pobrania: 5.06.2023

Matuszkiewicz J. M. 2008. Regionalizacja geobotaniczna Polski. IGiPZ PAN, Warszawa,

http:///.igipz.pan.pl/Regiony-geobotaniczne-zgiki.html, data pobrania: 8.06.2023

Muskauer Park/Park Mużakowski, https://whc.unesco.org/en/list/1127, data pobrania:

06.2023

Pokrycie MPZP, jaki obszar Polski ma plan zagospodarowania, 2022,

https://resources.ongeo.pl/dokumenty/mpzp/dane-pokrycie-mpzp-publ.zip, data pobrania: 10.06.2023

Mateusz Salwa, 2014, „Lice ziemi”. Filozofia krajobrazu Jana Gwalberta Pawlikowskiego,

WIDOK. Teoria i Praktyka Kultury Wizualnej, https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2014/8-powrot-krajobrazu/lice-ziemi.-filozofia-krajobrazu-jana-gwalberta-pawlikowskiego, data pobrania: 8.06.2023

System gospodarowania przestrzenią gminy jako dobrem publicznym, Najwyższa Izba

Kontroli, Departament Infrastruktury, Warszawa 2017 (Nr ewidencyjny: 193/2016/KIN),

https://www.nik.gov.pl/plik/id,13209,vp,15626.pdf, data pobrania: 10.06 2023




DOI: http://dx.doi.org/10.62875/tk.v3i128.1426

Odniesienia

  • Obecnie brak jakichkolwiek odniesień.


Copyright (c) 2023 Beata Raszka, Krzysztof Kasprzak

Instytucja sprawcza:

Instytut Sportu, Turystyki i Żywienia Uniwersytetu Zielonogórskiego

      

Logo UZ / Biuro Promocji

 
 
 
 
 
 

Bazy czasopism


Copyright ©  Turystyka Kulturowa 2008-2024. ISSN 1689-4642